ประมวล เพ็งจันทร์ : ผมฟัง อ.นิธิ ทำให้นึกถึง อ.สมชายว่า เป็นไปได้ไหมครับที่ พรบ.ป่าชุมชนที่ร่างโดยประชาชน ยกขึ้นมาเสนอเสียเลยนะครับว่า มีพรรคการเมืองไหนที่จะรับร่างฉบับนี้ โดยไม่มีการเล่นแร่แปรธาตุ แล้วเราจะเลือก

สมชาย ปรีชาศิลปกุล : ผมเห็นด้วยนะครับ… ไม่รู้ว่าเห็นด้วยกับใคร คือสิ่งที่เรากำลังพูดกันอยู่ก็คือว่า เรากำลังสะท้อนการเลือกตั้งที่ทำให้คนไปลงคะแนนกลายเป็นปัจเจกที่เป็นคนๆ. มันเป็นการเลือกตั้งที่ไม่สามารถสะท้อนความต้องการของคนออกไปได้.

การที่ทำให้แต่ละคนกลายเป็นคน แล้วไปหย่อนบัตรผมคิดว่า… มันจะมีการโฆษณาตามโทรทัศน์ต่างๆที่บอกกับเราว่า "เสียงของท่านกำหนดอนาคตของประเทศชาติได้" ซึ่งส่วนตัวผมแล้ว ผมคิดว่าเสียงของผมไม่เคยกำหนดประเทศชาติเลย. คนที่ผมเลือกนี่ ถ้าจะเป็น สส. ก็จะมาอันดับท้ายๆ อันนี้ถ้าบังเอิญโชคดี หรือไม่งั้นก็ไม่ได้เลย. แล้วบ่อยครั้งเสียงของผมจะตกไป. เพราะฉะนั้นจะบอกว่าเสียงของผมกำหนดอนาคตของประเทศชาติไหม ? ผมว่ามันกำหนดไม่ได้หรอก เสียงของคนที่ถูกทำให้เป็นคนๆเดียวแล้วไปหย่อนบัตรเลือกตั้ง ผมจึงเห็นควรให้มีการรวมกลุ่ม ในแง่ของการเสนอนโยบาย.

แต่ตอนนี้นี่ สิ่งที่ผมค้นพบที่เป็นปัญหาตามมาก็คือ หลายครั้งในเกือบทศวรรษที่ผ่านมา มีความพยายามที่จะเสนอนโยบายจากภาคประชาชนขึ้นไป เช่น กลุ่มของผู้ใช้แรงงานเสนอว่า ถ้าพรรคการเมืองใดเห็นด้วยกับนโยบายการส่งเสริมแรงงาน เราจะเทคะแนนให้. ผมเคยเห็นเรื่องการรณรงค์ทางด้านนี้มา แต่สิ่งที่เกิดขึ้นซึ่งเป็นปัญหาตามมาก็คือว่า สมมุติว่าพรรคการเมืองเขารับ แล้วไปเบี้ยวทีหลัง. สิ่งที่เห็นก็คือ พรรคการเมืองนั้นอาจได้รับการเลือกตั้งเข้าไป…

เพราะผมคิดว่าปัญหาในสังคมมันมีความสำคัญที่ซ้อนกันอยู่หลายเรื่อง เช่นกลุ่มผู้หญิง เห็นว่าพรรคนี้ไม่สนับสนุน พรบ. นามสกุล, แต่พอไปเลือกตั้ง เขาอาจจะไปเลือกตั้งด้วยเหตุผลอื่น ซึ่งผมเห็นว่าการพยายามรณรงค์ให้นโยบายจากภาคประชาชนขึ้นไป ที่เคยเกิดขึ้น มันยังไม่เห็นถึงการกำกับที่ตามมาภายหลัง… ที่ว่าถ้าเผื่อพรรคการเมืองรับไปแล้วเบี้ยว จะทำอย่างไร ?

ผมคิดว่านโยบายที่ชัดเจน อย่างการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ บางพรรคการเมืองเสนอมาเป็นเอกสาร อันนี้เป็นเอกสารด้วยซ้ำนะครับ ชัดเจนว่า พรรคนี้มีการสนับสนุนให้มีการเลือกตั้งผู้ว่าฯ แต่พอหลังจากการเลือกตั้งผ่านไป พรรคการเมืองนั้นก็ไปปรับใหม่… ถ้ามันจะสะท้อนอะไรได้ ในส่วนตัวคิดว่า พรรคการเมืองไทยในสังคมปัจจุบัน มาตรฐานมันต่ำขนาดไหน ? แต่ผมคิดว่า สิ่งที่ผมสะท้อนอีกอย่างหนึ่งก็คือ มันสะท้อนให้เห็นได้หรือเปล่าว่า ในสังคมของเรา ในแง่ของการเมืองภาคประชาชน เอาเข้าจริง,มันก็ยังไม่ถึงระดับเข้าไปควบคุมการเมืองภาคที่เป็นทางการได้

ประมวล เพ็งจันทร์ : เท่าที่ฟัง อ.นิธิ และ อ.สมชายนี่ เป็นไปได้ไหมครับที่ต่อแต่นี้ เราไม่ให้นักการเมืองมาหาเสียง, แต่ อบต.หรือชุมชนอะไรก็แล้วแต่ กำหนดมาเลยนะครับว่าเขาต้องการอย่างนี้ ในกรณีนี้ มีนักการเมืองคนไหนที่จะไปผลักดันให้เรื่องนี้เป็นจริงในเชิงปฏิบัติในระบบรัฐสภา หรือระบบราชการก็แล้วแต่ ถ้าคนไหนสามารถทำได้ เราจะเลือกคนนั้น… คือไม่ใช่ให้เขามากำหนดว่า เขาจะเอาอย่างไร ? แต่ชุมชนเป็นผู้กำหนดเองว่าเราจะเอาอย่างนี้

ไพสิฐ พาณิชย์กุล : คือถ้ามองจากฐานการเมืองภาคประชาชนไป การที่ประชาชนรุกขึ้นมาอย่างนี้ คิดว่าเป็นการจุดประกายของประชาชนขึ้นมา แม้ว่าจะยังไม่สามารถติดต่อพรรคการเมืองได้ก็ตาม แต่ถ้าคนมานั่งรวมกลุ่มพูดคุยปัญหาของตัวเองว่าคืออะไร ? แค่นี้ก็ถือว่า การเมืองภาคประชาชนได้เกิดขึ้นมาแล้ว

แต่ถ้าหากมองการเมืองภาคประชาชนไปเชื่อมต่อกับเรื่องของการเลือกตั้ง ตัวของพรรคการเมืองเองในปัจจุบัน พยายามที่จะใช้นโยบาย ทำตัวเหมือนกับขายสินค้าล่วงหน้าว่า ถ้าเผื่อได้รับเลือกตั้งเข้าไปแล้ว จะเข้าไปทำอย่างนั้นอย่างนี้ อันนี้ก็เกิดปัญหาอย่างที่ อ.สมชายพูด ที่ว่าไม่มีขบวนการหรือเครือข่ายที่จะไปกำกับให้มันเกิดขึ้นมา

ผมคิดว่าในส่วนที่การเมืองภาคประชาชนต้องทำ นอกจากจะทำอย่างที่อาจารย์พูดแล้ว แต่ปัญหาจะเกิดขึ้นคือว่า จะไม่มีพรรคการเมืองมา. เพราะพรรคการเมืองเขาไม่ได้คิดถึงสิ่งที่ชาวบ้านต้องการอะไร ? แต่เขาคิดว่า เขาไปที่ไหน เขาจะได้... เพื่อให้ตัวเองเข้าไปนั่งในตำแหน่งนั้น แล้วก็ไปหาทางออกที่จะไม่ทำตามนโยบาย.

ผมจึงอยากจะเสนอในที่นี้ว่า ความต้องการของประชาชน อย่างเช่น พรบ.ป่าชุมชน นอกจากพรรคการเมืองจะหยิบขึ้นไปหาเสียง แล้วไปดำเนินการต่างๆก็ดี ผมคิดว่าจะต้องรุกคืบไปอีกขั้นก็คือว่า จะต้องเอาเครือข่ายหรือขบวนการของตัวเอง เข้าไปสู่ขบวนการทางการเมืองอย่างเป็นทางการด้วย.

อันนี้สำคัญในแง่ที่ว่า การที่ได้เข้าไปมีส่วนร่วมในขบวนการการเขียนกฎหมายระดับชาติ นอกจากตัวเองได้ประโยชน์แล้ว ตรงนี้คือประโยชน์ที่ตัวเองจะได้จากการเมืองในระบอบประชาธิปไตยอย่างมีส่วนร่วม โดยไม่ต้องไปผ่านกลไก หรือคนปิดเปิดประตูทำนบพรรคการเมือง ซึ่งแทบจะไม่มีประโยชน์เลย... และยิ่งเจอพรรคการเมืองแบบโบราณๆ ก็ยิ่งทำให้โอกาสในการถูกคอรัปชั่นก็ดี ถูกบิดเบือนไปก็ดี ยิ่งทำให้เกิดปัญหาขึ้นไปอีก.

เพราะการเมืองภาคประชาชน คือการเมืองซึ่งประชาชนได้เข้าไปมีส่วนในการกำหนดอนาคต ชะตาชีวิตของตัวเองได้โดยตรงมากกว่า. และในอนาคตต่อไป สังคมมันซับซ้อนมากขึ้น นโยบายรวมๆบางทีมันทำให้เกิดปัญหาขึ้นมาเหมือนกันว่า พื้นที่ตรงนี้ไม่จำเป็นต้องไปสนใจกับนโยบาย เพราะเรื่องตัวเองเผชิญอยู่มันเป็นเรื่องเฉพาะอีกด้านหนึ่ง เพราะฉะนั้นการแตกประเด็น... การพูดถึงนโยบายจึงต้องมาลงรายละเอียดเหมือนกันว่า เรื่องไหนประเด็นไหนซึ่งเป็นเรื่องที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตชุมชนของตนเอง แล้วเรื่องนั้นเป็นเรื่องที่ไปเชื่อมโยงกับพื้นที่อื่น แล้วจัดเป็นกลุ่มนโยบายขึ้นมา. แต่พวกนักการเมืองที่ใช้นโยบายทางด้านการเงินเป็นอย่างนั้น นโยบายการพัฒนาเป็นอย่างนี้กว้างๆ ผมคิดว่านโยบายอย่างนี้เป็นนโยบายหลอก

ประมวล เพ็งจันทร์ : ผมคิดถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในสังคมไทยเมื่อไม่นานมานี้ กรณีจะมีการแก้ไข พรบ.ประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้ง สส. และ สว. โดยที่จะให้มีการปรับหรือเรียกเงินจากผู้ซึ่งเป็น สส.ในเขตเลือกตั้งแล้วจะไปเป็นรัฐมนตรี. ฟังเสียงของพรรคการเมืองทุกพรรคแล้ว ส่วนใหญ่ไม่เห็นด้วย โดยยกเอาเหตุผลขึ้นมาสารพัด. แต่พอถึงวันที่จะลงมติแล้วมีเสียงบีบจากประชาชนว่า ทุกคนต้องการให้ สส. จ่ายเงิน ก็ปรากฏว่าได้มีการยอมผ่านกฎหมายฉบับนี้ไปได้ ทั้งที่ความจริงดูแล้วก็ฝืนใจพรรคการเมืองทุกพรรคเลย นั่นแสดงว่า แรงบีบคั้นจากความรู้สึกของประชาชน ถ้ามีกระแสที่เชี่ยวกรากพอ ก็สามารถบังคับได้. กรณีนี้ อาจารย์คิดว่ามันจะเกิดขึ้นมาได้ไหมครับ ในกรณีเกี่ยวกับ พรบ.ฉบับต่างๆ เช่น พรบ.ป่าชุมชนอะไรอย่างนี้ ?

สมชาย ปรีชาศิลปกุล : คิดว่าในสังคมไทยตอนนี้ สิ่งที่มันเป็นประเด็นซึ่งผลักให้เป็นญัตติสาธารณะนี่ ผมเห็นด้วย เช่น เราไม่ค่อยพอใจกับ สส. ซึ่งถ้าได้รับเลือกตั้งมาจากการแบ่งเขตเลือกตั้งแล้วลาออกไปเป็นรัฐมนตรี คนรู้สึกรับไม่ได้. แต่พอหลายๆเรื่อง มันเป็นเรื่องซึ่งผมคิดว่ามันไม่สามารถตัดสินได้ในฉับพลัน ซึ่งมันจะทำให้ประเด็นบางประเด็นที่ละเอียดลงมาหน่อย ผมคิดว่ามันจะไม่สามารถสร้างญัตติสาธารณะให้เกิดขึ้นมาได้ ซึ่งอันนี้เป็นปัญหา

ผมขอยกตัวอย่าง กรณีเรื่องปัญหาเขื่อนปากมูล หรือปัญหาเกี่ยวกับเรื่ององค์กรจัดสรรคลื่นความถี่. ทั้งหมดนี้ คิดว่ามันเป็นเรื่องที่จะไม่สามารถทำให้สังคมรับรู้หรือเห็นประโยชน์โดยตรงได้ เนื่องจากมันมีความละเอียดและซับซ้อน... ไม่เหมือนกับเผด็จการประชาธิปไตยที่เราสามารถเลือกได้. ผมคิดว่าสิ่งนี้จะเป็นปัญหา ถ้าเผื่อเราพยายามจะสร้างนโยบายพื้นฐานจากลุ่มต่างๆ ในปัญหาที่มันเป็นนโยบายย่อยๆที่ไม่ได้ผนวกคนทั้งประเทศเข้าด้วยกัน หรือสังคมมีความรู้สึกร่วมกัน. อันนี้คิดว่าเป็นปัญหาที่ทำให้คนบางกลุ่มอาจจะ... เมื่อไม่สามารถผลักให้เป็นญัตติสาธารณะได้ ผมคิดว่าจะถูกกระทำ...

ชนชั้นกลางสามารถสร้าง
ญัตติสาธารณะได้ ไม่ใช่ประชาชนส่วนใหญ่
ของประเทศที่สามารถทำได้

แต่ถามว่าชนชั้นกลางไทย
มีความรู้ไหม ?
ผมว่าไม่มี แล้วก็ไม่สนใจที่จะ
หาความรู้ด้วย

ชนชั้นกลางสตึ

สมชาย ปรีชาศิลปกุล : ผมขอเสริมต่อจากอาจารย์เพื่อให้มันเลวร้ายขึ้น คือชนชั้นกลางนอกจากไม่รู้เรื่องคนจนแล้ว ผมคิดว่าในเรื่องใกล้ตัวเขาๆก็ไม่รู้ เช่นเรื่องเศรษฐกิจ แนวทางการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจ ซึ่งค้นพบว่า... และหลายๆแห่งก็ยอมรับว่า รัฐบาลปัจจุบันทำผิดพลาด แต่ผมคิดว่าชนชั้นกลางไทยในปัจจุบันยังแฮปปี้ ยังรับได้กับแนวทางการแก้ปัญหาแบบนี้.

หรือแม้กระทั่งในหลายๆเรื่องซึ่งผมคิดว่าชนชั้นกลางน่าจะผลักดันออกมาเป็นญัตติสาธารณะที่จะเป็นประโยชน์ต่อตัวเขาเอง เช่น ตัวอย่างของการปฏิรูปที่ดิน ไม่เคยถูกพูดถึง ไม่เคยถูกผลักออกมา ผมคิดว่า ชนชั้นกลางเรา ชนชั้นกลางในสังคมไทยเป็นจำนวนมาก ถูกกดขี่จากราคาที่ดินซึ่งมันถูกปรับโดยนายทุนระดับชาติ... ผมคิดว่าคนเป็นจำนวนมากที่ไปผ่อน town house ไปผ่อนที่ดินเนื้อที่ 20-30 ตารางวา ราคาที่ดินผมคิดว่าส่วนหนึ่งมันเป็นกำไรที่ไปเข้ากับใครต่อใครไม่รู้... ชนชั้นกลางไทย. นอกจากไม่รู้จักเรื่องของคนจนแล้ว เรื่องของตัวเองยังไม่ค่อยรู้ซะด้วย ว่ากำลังถูกกดขี่อยู่.

นัทมน คงเจริญ : อยากจะย้อนมาถึงเรื่องที่พูดเกี่ยวกับประเด็นการที่พรรคการเมืองรับกฎหมายเลือกตั้ง. อันนี้คิดว่ามันเป็นข้อได้เปรียบและเสียเปรียบทางการเมืองด้วยว่า พรรคการเมืองต่างได้ประเมินแล้ว, ฟังเสียงของชนชั้นกลางแล้ว, คิดว่าตัวเองอาจจะได้เปรียบพรรคอื่นก็ได้ในการที่จะเลื่อนตัวผู้สมัคร. เพราะฉะนั้นจึงนอกจากจะทำให้ถูกใจของชนชั้นกลางแล้ว ยังเป็นเรื่องที่ว่าตัวเองไม่เสียเท่าไหร่. ในขณะที่ คือคู่ต่อสู้หรือพรรคการเมืองอื่นๆ โดยเฉพาะพรรคเล็กๆอาจจะเลื่อนตัวผู้สมัครได้ลำบาก เพราะมีสายป่านไม่ยาวพอที่จะให้ตัวแทนจากเขตละคนนี่ มาเป็นรัฐมนตรี. เพราะฉะนั้น คิดว่าส่วนหนึ่งพรรคการเมืองก็เป็นเกมส์ของเขาที่จะเอาชนะคู่ต่อสู้

แต่ที่นี้กลับมาสู่ประเด็นของเราในเรื่องนโยบายสาธารณะ ทำอย่างไรถึงจะไม่ให้เป็นไปตาม… อย่างที่ปากมูล เหมือนกับว่ารัฐก็ฟังเสียงชนชั้นกลางนิดหน่อย พอประนีประนอม, แต่ก็ไม่ได้ยอมเสียทั้งหมด. ในขณะที่ก็เป็นการประเมินว่า ทำอย่างไรถึงจะถูกใจคนจำนวนมาก ซึ่งมองว่าฐานเสียงที่มีอำนาจจริงส่วนใหญ่นี่ อยู่ที่ชนชั้นกลาง. ในขณะที่ไม่มีนโยบายอะไรซึ่งยั่งยืน หรือเป็นระบบมากพอที่จะช่วยเหลือคนเกือบ 70% ของประเทศที่เป็นเกษตรกร ผู้ใช้แรงงาน หรือคนระดับล่าง. แต่ว่าถ้าเราจะเห็นนโยบายสาธารณะ อย่างที่ อ.สมเกียรติว่าก็คือ มีพวกเทคโนแครทในเรื่องของนโยบายพัฒนาเศรษฐกิจในเชิงทุนนิยมมากกว่า

ประมวล เพ็งจันทร์ : ตอนนี้ปัญหาพรรคการเมืองทุกพรรคที่มีชื่ออยู่ในใจเราตอนนี้ ที่คิดว่าจะเสนอตัวแทนเข้ามาในเขตเลือกตั้ง หรือในระบบบัญชีรายชื่อพรรคก็ดี ยังไม่มีพรรคใดสักพรรคหนึ่งเลยที่จะบอกว่า ถ้าได้เป็นรัฐบาลหรือมีโอกาสในการบริหารราชการแผ่นดิน แล้วเขาจะใช้นโยบายที่ต่างไปจากนโยบายที่มีอยู่ในปัจจุบัน อันนี้ในหลักการนะครับ ส่วนเรื่องหนี้สินนั้น เป็นเรื่องของรายละเอียดปลีกย่อย. แล้วอาจารย์จะให้พวกผมหรือคนที่มีโอกาสเลือกตั้งกันเร็วๆนี้จะไปเลือกใครล่ะครับ

นิธิ เอียวศรีวงศ์ : คือตอนนี้เรามีกลุ่มประชาชนหลายองค์กรด้วยกัน ยอมสารภาพว่าส่วนใหญ่เป็นชนชั้นกลาง ซึ่งกำลังเสนอทางเลือกในการแก้วิกฤต ถูกผิดเอาไว้ก่อนครับ. เสนอแนวทางในการแก้วิกฤตค่อนข้างไปในทางเดียวกัน หลายอย่างด้วยกัน. เช่นเป็นต้นว่า เว้นวรรค WTO เสีย เริ่มที่จะค่อยๆถอนตัวออกมาจาก WTO แล้วค่อยหวนกลับไปใหม่ใน 3 ปี, 5 ปี, 10 ปี แล้วแต่ที่จะตกลงกัน. ผมคิดว่าทางเลือกเชิงนโยบายนี่มันเกิดมาพอสมควร แต่ว่าพลังมันไม่มี เพราะจริงๆมันจำกัดตัวเองอยู่ในหมู่ชนชั้นกลางเท่านั้น. ทำอย่างไรชนชั้นกลางจึงจะเชื่อมต่อกับคนส่วนใหญ่ของประเทศได้ เพื่อที่จะได้จัดให้มันเกิดองค์กรเพื่อที่จะไปต่อรองเชิงนโยบายได้ด้วย ว่า ฉันต้องการทางเลือกของการแก้วิกฤตอีกอย่างหนึ่ง ไม่ใช่แบบนี้เป็นต้น.

ประมวล เพ็งจันทร์ : ขออนุญาตเอ่ยชื่อ ตอนนี้มีอาจารย์ท่านหนึ่ง อ.ณรงค์ เพชรประเสริฐ ที่ออกมาประกาศว่าจะมีการชุมนุมกัน เพื่อที่จะประกาศญัตติที่จะขอให้ประชาชนคนไทยทั้งหมด ช่วยกันใส่ใจ แล้วก็นำไปพิจารณาในการตัดสินใจเลือกตั้ง. พูดไปพูดมาก็มีเสียงกระซิบบอกว่า อย่างนี้ก็เข้าทางพรรคการเมืองใดพรรคการเมืองหนึ่ง ที่ตั้งชื่อพรรคขึ้นมาพอมีความหมายว่าเป็นท้องถิ่น หรือเป็นอะไรของไทยนี่นะครับ… ก็แล้วแต่ แต่ประเด็นก็คือ หมายความว่า ในขณะปัจจุบันนี้ที่จะมีการเลือกตั้งนี่ ผมคิดว่ามีคนซึ่งคิดอย่าง อ.สมเกียรติ หรือมีคนคิดตามที่เรากำลังพูดนี้เยอะมาก. แต่พอไปถึงจุดที่เราต้องตัดสินใจเลือก เราก็ไม่มีโอกาสที่จะเลือก.

อ.ไพสิฐ ในฐานะที่สนใจการเลือกตั้งด้วย สนใจกฎหมายด้วย คงไม่ใช่ไปแสดงสิทธิ์ว่าเราจะไม่เลือก เพราะในสุดท้ายก็ได้จำนวนมาว่า มีคนไปใช้สิทธิจำนวนหนึ่ง. จริงๆแล้วเราควรมีวิธีการอะไรมากไปกว่านี้ไหมครับ ?

หลายองค์กร มีการเสนอให้เว้นวรรค
WTO ค่อยถอนตัวออกมา แล้ว
ค่อยหวนกลับเข้าไปใหม่

ทางเลือกเชิงนโยบาย
มันเกิดขึ้นมาพอสมควร แต่
ว่ามันยังไม่มีพลังพอ

ไพสิฐ พาณิชย์กุล : คือถ้ามองจากจุดยืนภาคประชาชนนะครับว่า ทางออกของวิกฤตสังคมปัจจุบัน… อันนี้เป็นการเมืองของภาคประชาชน ไม่ใช่การเมืองของนักการเมือง. ถ้าเกิดมองจากจุดนี้ไป ผมคิดว่าดูตัวเลือกพรรคการเมืองซึ่งไม่แตกต่างกันนั้น เงื่อนไขสำคัญเวลาเราจะไปเลือกตั้ง "ให้ดูว่าเราสามารถที่จะคุมพรรคไหนได้มากที่สุด… อ.นิธิ เคยตั้งขอสังเกตุว่า ดูพรรคการเมืองที่อ่อนแอที่สุด ซึ่งมีโอกาสได้รับเลือกตั้งเข้าไป เราจะคุมได้ง่าย". ผมคิดว่าเลือกตามแนวคิดนี้จะดีกว่า

ประมวล เพ็งจันทร์ : ผมสงสัยว่า คำว่า"อ่อนแอ" มันหมายความว่าอะไรครับ

ไพสิฐ พาณิชย์กุล : คือมีแผลมาก อะไรต่างเหล่านี้ จะเป็นพรรคซึ่งเราสามารถคุมได้ง่าย. แต่ในขณะเดียวกัน การเลือกตั้งเป็นเพียงแค่… ผมไม่อยากให้มองการเลือกตั้งว่าจะเป็นสิ่งที่ให้คำตอบทั้งหมด. แต่อยากให้มองการเลือกตั้ง เป็นในแง่ของขบวนการหรือเป็นโอกาสในทางการเมือง โอกาสที่เราจะมาเจอกัน มาพูดคุยกัน เป็นกิจกรรมทางการเมืองซึ่งจะสร้างเครือข่ายขึ้นมา. ผมคิดว่าประเด็นตรงนี้นะครับ จะสามารถยกระดับในแง่ที่ทำให้นโยบายของพรรคการเมืองที่คุยๆไว้ สามารถถูกติดตามได้

อยากจะยกตัวอย่างว่า เช่นเรื่องของ ปัญหาเรื่องชุมชนแออัด เขาพยายามที่จะสร้างเครือข่ายขึ้นมา แต่ว่าใจปัจจุบันก็ยังไม่สำเร็จ. แต่ผมคิดว่าตรงนี้ยังมีโอกาสที่จะทำให้ปัญหาซึ่งเป็นประเด็น แม้ว่าจะเป็นประเด็นเล็กๆที่ไม่ได้รับการยอมรับหรือสนใจของสังคม แต่อาจจะมีการรวมกับปัญหาอื่นๆ. ตัวอย่างเช่น เรื่องความต้องการที่จะแก้ปัญหาชุมชนแออัด, ถ้าไปพูดอย่างนี้โดยตรง อาจจะไปกระทบกับชนชั้นกลางหรือผลประโยชน์ของคนที่ไม่ยอมให้มีการปฏิรูปที่ดินขึ้นมา แต่ว่าในชุมชนแออัดไม่ได้มีปัญหาในเรื่องที่ดินแต่เพียงอย่างเดียว ยังมีปัญหาเรื่องยาเสพติด มีปัญหาเรื่องเด็ก มีปัญหาเรื่องการศึกษา. ถ้าหากว่าเราเลือกเอาปัญหาบางปัญหาที่คนเห็นร่วมกันได้ เช่น ปัญหาเรื่องเด็ก ปัญหาเรื่องการศึกษา เรื่องสาธารณสุขขึ้นมาพูดนำ แล้วพูดประเด็นนี้เข้าไป สร้างเป็นเครือข่ายขึ้นมา. ผมคิดว่าโอกาสที่จะผลักดันให้ปัญหาของชนระดับล่างได้รับการแก้ไข …จะมีโอกาสมากขึ้น

แต่อย่างไรก็ตาม ผมขอโยงกลับมาที่ อ.สมเกียรติได้พูดเมื่อสักครู่นี้ว่า การเชื่อมโยงเครือข่ายแบบนี้ มันจะมีอัตราเร่งที่เร็วขึ้น ถ้าหากว่าสื่อสารมวลชนที่มีหัวใจ เห็นด้วยกับปัญหาของสังคม ปัญหาของคนจน ได้ให้ความสำคัญกับการเชื่อมโยงกลุ่มต่างๆเหล่านี้เข้าหากัน. คือการทำให้เกิดความเข้าใจข้ามไปอีกชนชั้นหนึ่ง จากคนระดับล่างไปสู่คนระดับกลาง ก็จะทำให้ญัตติตรงนี้มีแรงกดดันมากขึ้น อันนี้น่าจะเป็นทางเลือกอีกทางหนึ่งของการเมือง ไม่ใช่มาจบที่พรรคการเมืองหรือจบที่การเมืองแบบรัฐสภาที่ยกมือกัน มันจะต้องเป็นการเมืองที่มีคุณภาพมากกว่านี้ ในแง่ที่ว่าขบวนการภาคประชาชนได้เข้ามาจัดการเรื่องของเราเองทั้งหลาย มากกว่าที่จะไปพึ่งพานักการเมือง

แต่อย่างไรก็ตาม บนโครงสร้างของรัฐธรรมนูญที่กำหนดเอาไว้อย่างนี้ เราต้องใช้โอกาสทำให้องค์กรอะไรต่างๆ ซึ่งรัฐธรรมนูญได้สร้างขึ้นมา, ไม่ว่าสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจก็ดี, กลไกในการควบคุมตรวจสอบ หรืออะไรต่างๆเหล่านี้ ไปผูกโยงกับการไปใช้สิทธิเลือกตั้งด้วย…

สมชาย ปรีชาศิลปกุล : ส่วนตัวคิดว่า เวลานี้เป็นเวลาที่สุกงอมมากที่สุด ที่การเมืองภาคประชาชนจะต่อรองกับพรรคการเมือง. อันนี้เพราะอะไร เพราะผมคิดว่าในการเลือกตั้งหลายๆครั้งที่ผ่านมา ครั้งนี้เป็นครั้งที่เรารู้สึกว่า นักการเมืองนอกจากเหมือนกันแล้ว ยังตกต่ำอย่างสุดๆ ทุกพรรคมีแผลเหมือนกันหมด เป็นแผลขนาดที่ว่า ครั้งนี้ใครหย่อนบัตรเลือกตั้ง เราจะรู้สึกว่า ไปหย่อนบัตรแล้วเราอาจจะเสียดาย อยากจะดึงกลับมา. เพราะถ้าจะถามว่ามันเป็นจังหวะหนึ่งหรือเปล่า ผมคิดว่า ขั้นตอนนี้การเมืองภาคประชาชนพยายามเสนอนโยบาย ผนวกกับการเปิดช่องของรัฐธรรมนูญ บวกกับวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจที่ถูกกำกับโดยชาวตะวันตก รวมกระทั่งมาถึงความตกต่ำของพรรคการเมือง อันนี้คิดว่ามันมาถึงช่องทางที่จะทำให้ การเคลื่อนไหวหรือการเสนอนโยบายจากภาคประชาชนในการเลือกตั้งครั้งที่จะถึงนี้ อาจจะเป็นจังหวะที่การเสนอนโยบายได้เป็นรูปธรรมได้มากที่สุด.

โดยอายุที่ไม่มากของผม ผมคิดว่าช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาของความตกต่ำของพรรคการเมืองอย่างพร้อมเพรียงกันมากที่สุด ซึ่งนานๆมันจะเจอทีนะครับ.

ประมวล เพ็งจันทร์ : ผมคงมีประเด็นสุดท้ายนะครับ. เราคงไปเลือกตั้งกันแน่นอน ประเด็นของเราไม่ได้อยู่ที่ว่าให้นาย ก. หรือนาย ข. ชนะการเลือกตั้ง. แต่คิดว่าภาคประชาชน การเมืองภาคประชาชน และการเมืองครั้งนี้จะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง จะก่อให้เกิดพลังของภาคประชาชนขึ้นมา. การไปเลือกตั้งไม่ใช่อยู่ที่จะให้นาย ก. ชนะนาย ข.

สุดท้ายนี้ขอ อ.นิธินะครับ อาจารย์จะให้ขอเสนอ หรือข้อคิดเห็นอะไรที่ ทำอย่างไรเมื่อประชาชนต้องเดินเข้าไปในคูหาเลือกตั้ง กาทั้งบัญชีรายชื่อพรรค กาทั้งชื่อ สส. ตามเขตเลือกตั้ง ประชาชนควรมีหลักอะไรในใจไหมครับ

นิธิ เอียวศรีวงศ์ : ผมเห็นด้วยนะครับว่า อย่างที่ อ.สมชายพูดเมื่อสักครู่นี้ เป็นประเด็นที่สำคัญมาก คือถ้าคุณเดินไปสู่คูหาเลือกตั้ง ในฐานะปัจเจกบุคคล อยู่ๆก็ฟังวิทยุ, ดูทีวีที่เขามาหาเสียง แล้วคุณคิดเองคนเดียว และเดินเข้าไปในคูหาเลือกตั้ง กาบัตรเลือกตั้ง. คุณเป็นไอ้เบี้ยสับปะรังเคตัวหนึ่งที่ให้นักการเมืองจับคุณเล่น… ตรงกันข้าม ถ้าคุณสามารถรวมกลุ่มกันได้ จัดองค์กรให้สามารถจะต่อรองเชิงนโยบายกับพรรคการเมืองและนักการเมืองได้ พรรคการเมืองและนักการเมืองจะกลายเป็นเบื้ยให้คุณเดินแทน.

เพราะฉะนั้นถ้าคุณไม่ทำอะไรเลย เพียงแค่ฟังวิทยุ ฟังรัฐมนตรีแล้วบอกให้เราไปเลือกตั้ง แล้วเราเดินเข้าสู่คูหาในฐานะที่เป็นตัวคนเดียวแบบนี้ คุณจะเป็นเพียงแค่เบี้ยที่ไม่มีความหมาย. และผมเห็นด้วยกับ อ.สมเกียรติว่า ถ้าเป็นเช่นนั้น คุณไปลงว่า"ไม่เลือก"ดีกว่า.