ผลงานจิตรกรรมสีน้ำมันบนผ้าใบ : ชื่อภาพ "แล้วเราก็แลกกัน" : ศิลปิน ปริทรรศ หูตางกูร

นักศึกษา ผู้สนใจทุกท่าน สนใจเป็นสมาชิกของมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน ขอเชิญสมัครได้ทุกเวลา www.geocities.com/midnightuniv/newpage6.htm

มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน ได้เปิดหน้าให้กับสมาชิกซึ่งได้ส่งบทความ สาระความรู้ และข้อคิดเห็นมาให้กับ มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน เพื่อเผยแพร่สู่สาธารณชน (สนใจโปรดคลิกเข้าไปอ่านได้ที่นี่)

E-mail : midnightuniv(at)yahoo.com

พัฒนา กิติอาษา

ผมตกใจมาก สำหรับปฏิกิริยาของนักการเมือง และบุคคลสำคัญทั้งในระดับชาต ิและระดับท้องถิ่นที่นครศรีธรรมราชซึ่งมีต่องานวิจัยเรื่อง "หัวเชือกวัวชน"ของอาจารย์อาคม เดชทองคำ (มติชนรายวัน. 7, 8, 9 สิงหาคม 2543) อะไรกันครับ… การวิเคราะห์ความหมายของวัวชน โดยการเชื่อมโยงกับบุคลิกภาพและวัฒนธรรมของคนใต้โดยนักวิชาการในสถาบันการศึกษาในภาคใต้…จะเล่นกันถึงขั้น "โดนทุบตาย" เชียวหรือครับ

ผมไม่รู้ว่า รายงานฉบับสมบูรณ์ ของอาจารย์อาคมนำเสนอข้อวิเคราะห์ไว้ว่าอย่างไร

แต่ที่แน่ๆ ก็คือ พอ "มติชนรายวัน" (6 สิงหาคม 2543) พาดหัวข้อข่าวหน้าหนึ่งบอกว่า "เปิดผลวิจัยบาดใจ ปชป. รัฐบาลวัวชน นักการเมืองใต้แพ้ไม่เป็น" เท่านั้นแหละครับ เหมือนกับการราดน้ำมันบนเปลวเพลิง ผลปรากฏว่าอาจารย์อาคมรวมทั้งสถาบันต้นสังกัด และแหล่งทุนวิจัย โดนอัดซะเละเลยท่านรัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการ โฆษกพรรคประชาธิปัตย์ อธิการบดีสถาบันต้นสังกัด ประธานหอการค้าจังหวัด และใครต่อใครต่างก็ออกโรงกันเป็นผู้เชี่ยวชาญ และผู้พิพากษาเกี่ยวกับ "วัวชน" ขนานใหญ่เลยครับ กรณีอื้อฉาวที่เกิดขึ้นกับงานวิจัยของอาจารย์อาคมนี้ ไม่ใช่กรณีแรกและคงจะไม่ใช่ กรณีสุดท้ายหรอกครับ

ย้อนกลับเมื่อปลายเดือนมีนาคม 2539 อาจารย์สายพิน แก้วงามประเสริฐ แทบจะเอาชีวิตไม่รอด ต้องเผ่นหนีออกจากพื้นที่จังหวัดนครราชสีมาแทบไม่ทัน เพราะว่า"คนโคราช" นำโดยนักการเมืองท้องถิ่นกลุ่มหนึ่ง ไปอ่านหนังสือที่ตีพิมพ์จากวิทยานิพนธ์ปริญญาโทของท่านเรื่อง "การเมืองในอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี"แล้วหาว่าอาจารย์สายพินลบหลู่ย่าโม เพราะตั้งคำถาม และนำเสนอข้อวิเคราะห์เกี่ยวกับการปรากฏตัว และการสร้างภาพลักษณ์เกี่ยวกับวีรสตรีท่านนี้ สำนักพิมพ์มติชนและมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งเป็นผู้ตีพิมพ์และสถาบันการศึกษาที   ่ประสาทปริญญาก็พลอยโดนหางเลขไปด้วยในเวลาไล่เลี่ยกันนั้นเอง

อาจารย์ผาสุก พงษ์ไพจิตร อาจารย์สังศิต พิริยะรังสรรค์และคณะ ก็ถูกคุกคาม และขู่ว่าจะฟ้องร้องจากนายตำรวจกลุ่มหนึ่ง และพรรคการเมืองพรรคหนึ่ง ที่มีอำนาจในขณะนั้น สาเหตุเนื่องมาจากว่าอาจารย์ผาสุกและคณะ ทำวิจัยเรื่องคอรัปชั่นและธุรกิจนอกกฏหมาย รวมทั้งเปิดเผยว่าใครเป็นใคร ใครเส้นสายโยงอยู่เบื้องหลัง และเม็ดเงินนอกระบบนั้นมีปริมาณมหาศาลเท่าใด เกิดอะไรขึ้นกับสังคมไทยหรือครับ ผมว่าต้องมีอะไรผิดปกติสักอย่างในการบริโภคงานวิจัยของสังคมไทย โดยเฉพาะนักการเม ืองและข้าราชการที่ตกเป็นเป้าหมาย หรือฝ่ายเสียประโยชน์จากการนำเสนอผลการวิจัย ทั้งสามกรณีที่กล่าวมานี้

ความอื้อฉาวไม่ได้เกิดขึ้นในกระบวนการวิจัยและไม่ได้เกิดขึ้นในแวดวงวิชาการเลย แต่ความอื้อฉาวเกิดขึ้นเพราะว่า มีการเผยแพร่ผลงานวิจัย ผ่านสื่อมวลชนหรือสิ่งตีพิมพ์ในวงกว้าง แล้วมีนักการเมือง ข้าราชการ หรือผู้มีอำนาจทั้งในระดับชาติและในระดับท้องถิ่น ออกมาตอบโต้อย่างรุนแรง

อย่างไรก็ตาม ทั้งสามกรณีก็เหมือนกันอย่างมากในแง่ที่ว่า นักวิจัยนำเสนอประเด็นการวิเคราะห์ในลักษณะที่เปิดเผย และแฉความเป็นจริง ที่ถูกอำนาจและกลไกอะไรบางอย่างปกปิดไว้ในสภาพที่คลุมเครือ ทำความจริงที่ดูเหมือนว่าทุกคนรู้กันอยู่เต็มอก แต่ไม่อยากพูดออกมาดังๆ ให้ปรากฏออกมาให้สาธารณชนได้รับรู้ในวงกว้าง หรือกล่าวง่ายๆ ก็คือ ทำความจริงบางแง่มุมที่สลัวๆ อยู่นั้นให้โปร่งใส และเป็นที่ประจักษ์จากมุมมองของตัวนักวิจัยเองเช่น ทุกคนรู้ว่าหวยใต้ดิน ซ่องโสเภณี กินตามน้ำ โกงกันเป็นขบวนการในการใช้งบประมาณแผ่นดินมีอยู่อย่างแพร่หลายในสังคมไทย แต่ไม่มีใครกล้าพูด หรือมีคนกล้าพูดออกมาบ้าง แต่เสียงก็แผ่วเบาเสียจนเงียบหายไปกับสายลม

อาจารย์ผาสุกและคณะพูดความจริงตรงนี้ ด้วยน้ำเสียงที่ดังหนักแน่นและชัดเจน ได้ใจความ เป็นต้น

ผมคิดว่า รากเหง้าของความอื้อฉาวที่เกิดขึ้นกับงานวิจัย เช่น หัวเชือกวัวชน การเมืองในอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี และคอรัปชั่นกับประชาธิปไตยไทย อาจจะไม่ได้อยู่แค่การนำเสนอของสื่อมวลชน หรือความฉุนเฉียวและขี้โมโหของนักการเมืองและผู้มีอำนาจ แต่น่าจะอยู่ที่ท่าทีในการบริโภคงานวิจัยของนักการเมืองและผู้มีอำนาจเหล่านั้นต่างหาก คนเหล่านี้หวาดระแวงและไม่ไว้ใจนักวิจัยและนักวิชาการ เพราะพวกเขามองเห็นว่า นักวิจัยและนักวิชาการมักจะพูด หรือเปิดเผยความจริงในลักษณ ะที่ผู้มีอำนาจเหล่านั้นควบคุมบังคับไม่ได้

แน่นอนครับ สังคมเรามีนักวิจัยหรือนักวิชาการประเภทขายตัวและสยบยอมต่อผู้มีอำนาจ แต่กรณีที่อื้อฉาวทั้ง 3 กรณีที่ผมพูดถึงนี้ เราต้องยอมรับในความกล้าหาญทางจริยธรรมของท่าน นักวิจัยที่เปี่ยมไปด้วยความกล้าหาญแบบนี้เองที่นักการเมือง และผู้มีอำนาจทั้งหลาย ไม่ค่อยชอบขี้หน้าเท่าไหร่นักการเมือง ข้าราชการ และผู้มีอำนาจในบ้านเราบริโภคงานวิจัยด้วยท่าทีของอำนาจกร่างสุดๆ และไม่อาย ที่จะใช้วิธีการแบบนักเลงทั้งหลายในการจัดการกับงานวิจัยที่นำเสนอความเห็น หรือข้อสรุปที่ตนเองไม่เห็นด้วย หวาดกลัวนักหรือครับ กับการตีความของนักวิจัยตัวเล็กๆจนต้องปลุกม็อบทั้งเมืองออกมาต่อต้าน อ้างกฎหมายหรือกฎระเบียบออกมาเล่นงานพวกเขา หรือไม่เช่นนั้น ก็ข่มขู่แบบดิบๆไปเลยผมว่าสังคมเราหวาดระแวงจนมองเห็นอะไรเป็นการเมืองไปหมด แม้กระทั่งงานวิจัย มองงานวิจัยที่คนทำ เพียรทำมาแทบล้มแทบตายแต่ตนเองไม่เห็นด้วยว่าต้องมีอะไรอยู่เบื้องหลังแน่ๆ จนต้องหามาตรการลงโทษคนทำ สั่งย้ายออกนอกพื้นที่ สั่งเผาหนังสือ หรือฟ้องศาลอันที่จริงผมว่า ผมควรจะดีใจเสียอีกที่นักการเมือง ข้าราชการและผู้มีอำนาจทั้งหลายให้เกียรติกับงานวิจัยขนาดนั้น ทั้งๆ ที่งานวิจัยโดยเฉพาะงานวิจัยทางมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์นั้น เป็นเพียงการนำเสนอมุมมอง และข้อสรุปชุดหนึ่งที่ได้จากการวิเคราะห์ และตีความหมายข้อมูลชุดหนึ่ง โดยการตรวจสอบด้วยเครื่องมือหรือระเบียบวิธีวิจัยอันหนึ่งเท่านั้นเอง ท่านทั้งหลายควรจะเข้าใจด้วยว่า ธรรมชาติของปรากฏการณ์ทางสังคมวัฒนธรรมใดๆ นั้นมีความหมายหลากหลาย แล้วแต่ใครจะเห็น แล้วแต่ใครจะมอง ใครได้ข้อสรุปอะไรออกมาว่าอย่างไรก็เป็นเรื่องของคนนั้น ไม่ใช่สัจธรรม ไม่ใช่ข้อสรุปตายตัวที่คนอื่นแย้งไม่ได้แต่อย่างใด คนอ่านคนใดไม่เห็นด้วยก็โต้แย้งถกเถียงและแลกเปลี่ยนกันด้วยเหตุด้วยผล

หรือจะให้เจ๋งจริงก็ต้องทำวิจัยเรื่องเดียวกันนั้นออกมาประชันไปเลยครับเพื่อว่าองค์ความรู้เรื่องนั้นๆ จะได้รับการพัฒนาให้ก้าวหน้าต่อไป ไม่ใช่มาคอยตั้งตัวเป็นเจ้าของวัฒนธรรม กล่าวหาว่าคนวิจัยไม่รู้จริง ตั้งกรรมการสอบสวนหรือข่มขู่เอาชีวิต เพราะถึงที่สุดแล้วไม่มีใครหรืออำนาจใดจะควบคุมบังคับความหมายหรือความเป็นจริงให้ทุกคนคิดหรือเห็น อย่างเดียวกันได้ทั้งหมด

ในอดีตอำนาจที่คอยชี้ถูกชี้ผิดนั้นเป็นอำนาจที่อยู่ในมือของเผด็จการหรือทรราชย์ แต่ทุกวันนี้ อำนาจควรจะเป็นของทุกคน และเป็นอำนาจที่มีไว้เพื่อสร้างเวทีที่เปิดกว้างสำหรับการถกเถียง แลกเปลี่ยนและเรียนรู้ร่วมกันครับกรณีอื้อฉาว เช่น อาจารย์อาคม อาจารย์สายพินหรืออาจารย์ผาสุกจะไม่เกิดขึ้น ถ้าสังคมไทยโดยเฉพาะนักการเมือง และข้าราชการไม่บริโภคงานวิจัยด้วยอำนาจ และด้วยความกร่างแบบมาเฟียผู้ผูกขาดความจริงไว้เพียงฝ่ายเดียว

พัฒนา กิติอาษา 9 สิงหาคม 2543

ธีรวรรณ บุญญวรรณ

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ : เคยชี้นำสังคมเชียงใหม่บ้างไหม ?

ธีรวรรณ บุญญวรรณ / ๕ กย. ๒๕๔๓