Untitled Document

กระบวนทัศน์ วิธีคิดและการจัดการกับสุขภาพแบบกลไก แยกส่วน ลดส่วนเมื่อปฏิสัมพันธ์(Interaction) กับปัจจัยอื่น ๆ ในสังคม เศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม ฯลฯ ได้ก่อผลกระทบต่อปัจเจกบุคคลและสังคมอย่างกว้างขวาง ผลกระทบที่ผู้เขียนคิดว่าสำคัญและก่อวิกฤตได้มากและรุนแรงคือ

๑.ทำลายบูรณาการของมนุษย์ (กาย จิต ปัญญา)
ความหมายของ "ชีวิต"แยกและลดเหลือเพียงกายเป็นหลัก จิตและปัญญาจะดีได้ด้วยกายเป็นฐาน และกายเองก็ดีได้เป็นส่วน ๆ กระบวนทัศน์นี้สะท้อนชัดเจนในการรักษาและบำรุงสุขภาพ (การกินแคลเซียม โฟเลต วิตามิน อาหารเสริม ฯลฯ ) วิธีคิดดังกล่าว เมื่ออยู่ในบริบททุนนิยม ที่กระตุ้นการบริโภคได้ก่อให้เกิดการบริโภคยา เวชภัณฑ์อย่างฟุ่มเฟือย ไร้ประโยชน์เพื่อรักษา ควบคุม และบำรุงร่างกาย ขาดความสนใจการพัฒนา จิตใจ สติปัญญา หรือแม้แต่ร่างกาย ซึ่งสามารถจะพัฒนาได้โดยไม่ต้องใช้เงิน เช่น การออกกำลังกาย การฝึกสมาธิ ฯลฯ เงินได้กลายเป็นกุญแจสำคัญของสุขภาพดีในวิธิคิดของกระบวนทัศน์นี้

อย่างไรก็ตาม ผลกระทบที่ผู้เขียนคิดว่าร้ายแรงที่สุด คือกระบวนทัศน์นี้ได้เข้าไปครอบงำความเข้าใจในการเลี้ยงดูเด็ก(ชีวิต) ทำให้พ่อแม่หรือผู้ใหญ่สนใจแต่การบำรุง "ส่วนกาย" ของเด็กเพราะทำได้ง่าย จากการที่มีสินค้าสนองตอบเพื่อการนี้จำนวนมากมายมหาศาล กระบวนทัศน์สุขภาพแบบนี้ จึงก่อผลกระทบต่อการพัฒนาคุณภาพมนุษย์ โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่อย่างน่าวิตก เนื่องจาก "ชีวิต"ได้ถูกทำให้มีความหมายตื้นเขิน ขาดบูรณาการเป็นอย่างยิ่ง

๒.ทำลายบูรณาการในสังคม ( Social Integration)
กระบวนทัศน์สุขภาพแบบกลไก ฯ ได้แยกมนุษย์ออกจากกัน ในระดับต่าง ๆ คือ

- แยกผู้ป่วยออกจากครอบครัว การรักษาความเจ็บป่วยไม่ใช่เรื่องของครอบครัว แม้แต่การคลอดบุตร ความตายของญาติ ฯลฯ
- แยกบุคคลออกจากบริบทชุมชน สิ่งแวดล้อม ทำให้สุขภาพ ความเจ็บป่วยเป็นเรื่องระหว่างบุคคลกับแพทย์อย่างโดดเดี่ยว(เดียวดาย)
- โครงสร้างและระบบบริการสุขภาพแบบรวมศูนย์ที่แบ่งตามลำดับชั้นความรู้และเทคโนโลยี การแพทย์ โดยที่ศูนย์กลางเป็นแหล่งรวม "สุดยอดความรู้"ด้านสุขภาพ ทำให้ประชาชนผู้อยู่ใต้อิทธิพลของกระบวนทัศน์สุขภาพดังกล่าว มุ่งหน้าเข้าหาศูนย์กลางให้ได้มากที่สุด แต่การเข้าหาศูนย์กลางได้ จะต้องอาศัยปัจจัยหลายประการ เช่น ทรัพย์ , เส้นสาย (ลัดคิว จองเตียง ฯลฯ) ความคุ้นเคยกับระบบการจัดการแบบสมัยใหม่ ฯลฯ เงื่อนไขดังกล่าวได้สกัดคนจำนวนมากที่ไม่มีเงิน มีเงินน้อย ไม่มีเส้น ไม่คุ้นเคยกับการบริการแบบใหม่(เมือง) ไม่อาจเข้าถึงบริการสุขภาพ หรือเข้าถึงด้วยความยากเข็ญ ได้รับความทุกข์ยากซ้ำสองจากความเจ็บป่วย โดยยังไม่ต้องกล่าวถึงว่า เมื่อเข้าถึงแล้ว ยังต้องประสบกับความทุกข์ในการสื่อสารทำความเข้าใจกับ"ความรู้" ที่แพทย์สั่ง เป็นหนี้เป็นสินจากการรักษา และอีก ฯลฯ สุขภาพที่ควรจะเป็นสาธารณสุขจึงกลายเป็น "สาธารณทุกข์" ไปอย่างกว้างขวาง เนื่องจากผู้เข้าไม่ถึง มีมากกว่าเข้าถึง ผู้ที่เข้าไม่ถึงซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนยากจน ก็จะรักษาแบบตามมีตามเกิด มีปัญหาสุขภาพเพิ่มมากขึ้น

ในขณะเดียวกันผู้ที่เข้าถึงบริการได้มากที่สุด สะดวกที่สุด จะเป็นคนมีเงินที่สามารถจ่ายให้แก่ความรู้และเทคโนโลยีการแพทย์ ซึ่งสูงมากเท่าไรก็ยิ่งแพงมากขึ้นเท่านั้น ยิ่งในบริบทของสังคมแบบตลาดเสรี ที่กำลังเงินกำหนดกำลังการบริโภคอย่างอิสระเสรี การแพทย์ของระบบสุขภาพแบบนี้จะมีการใช้เทคโนโลยีการแพทย์อย่างฟุ่มเฟือยตามกำลังเงิน และทำให้สุขภาพกลายเป็นการค้า (Commercialization) ในตลาด มีการบริโภคสินค้าและบริการเพื่อสุขภาพตามกระบวนทัศน์แยกส่วน กลไกกันในมูลค่ามหาศาล(10) ในขณะที่คนอีกกลุ่มหนึ่งอาจตายด้วยโรคธรรมดา สุขภาพจึงเป็นปัจจัยของการแบ่งแยกกลุ่มคนในสังคม (แม้ในกลุ่มคนผู้มีกำลังซื้อบริการสุขภาพก็ยังมีการแบ่งระดับ ตามชื่อเสียง ราคาของโรงพยาบาล ฯลฯ)

๓.ทำลายบูรณาการระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ กระบวนทัศน์ที่มุ่งการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและต้องการอยู่เหนือกฏเกณฑ์ตามธรรมชาติ (การเกิด แก่ เจ็บ ตาย) และการสนใจแยกส่วนเฉพาะร่างกาย รวมไปถึงการควบคุมสุขภาพจากภายนอก (กินยาลดน้ำหนัก ควบคุมไขมัน เบาหวาน ฯลฯ ) ก่อให้เกิดการบริโภคทรัพยากรธรรมชาติอย่างฟุ่มเฟือย สูญเปล่า ไม่ว่าจะเป็นยา เวชภัณฑ์ เครื่องสำอาง เทคโนโลยีการแพทย์ที่ซับซ้อนมากขึ้น(และแยกส่วน ลดส่วนมากยิ่งขึ้น) ทำให้มีการใช้พลังงานมากขึ้น จากข้อมูลที่ปรากฏ

ผู้เขียนคิดว่า กระบวนทัศน์สุขภาพแบบกลไก แยกส่วน มีส่วนเกี่ยวข้องกับการทำลายระบบนิเวศทั้งโดยตรงและโดยอ้อมอย่างมหาศาล ตัวอย่างเช่น การบริโภคอาหารที่เชื่อว่าทำให้สุขภาพดีใน "พิมพ์เดียวกัน" เช่น อาหารนม ถั่วหรือธัญญพืช ฯลฯ ทำให้เกิดระบบการเกษตรแบบทำลายสิ่งแวดล้อมได้ เช่น การปลูกพืชตระกูลถั่วอย่างกว้างขวางทั่วโลก ก่อให้เกิดปริมาณไนโตรเจนในธรรมชาติมากขึ้นในระบบนิเวศ ทั้งในดิน น้ำ และอากาศ ส่งผลให้เกิดมลภาวะในแหล่งน้ำทั่วโลก และทำลายความหลากหลายของพันธุ์พืชซึ่งใช้ไนโตรเจนน้อย รวมไปถึงการใช้สารเคมีในการปลูกหญ้าเพื่อเลี้ยงวัวนมก็ก่อให้เกิดสารตกค้างในระบบนิเวศด้วย นอกจากนี้ งานบริการสุขภาพก็เป็นภาคที่ใช้พลังงานในระดับสูง เนื่องจากมีการใช้เทคโนโลยีต่าง ๆ เป็นจำนวนมาก(11)

จากที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่า กระบวนทัศน์สุขภาพมีผลกระทบโดยตรงต่อการพัฒนามนุษย์ สังคม และระบบนิเวศ วิกฤตการณ์ทั้ง ๓ ด้านที่เราเผชิญอยู่ในปัจจุบัน จึงเกี่ยวข้องกับกระบวนทัศน์สุขภาพแบบกระแสหลักโดยตรง การออกจากวิกฤตการณ์จึงต้องมีการเปลี่ยนย้ายกระบวนทัศน์ไปสู่กระบวนทัศน์สุขภาพแบบองค์รวม ที่มีลักษณะตรงข้ามอย่างสิ้นเชิงกับกระบวนทัศน์แบบกลไก แยกส่วน ลดส่วน เป็นกระบวนทัศน์ที่บูรณาการมนุษย์ สังคม ธรรมชาติ เข้าเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน อันที่จริงกระบวนทัศน์สุขภาพแบบนี้ ก็คือวิถีชีวิตของระบบชุมชนเดิม คือ

- สุขภาพของมนุษย์ คือปฏิสัมพันธ์ขององค์รวมแห่ง กาย จิต ปัญญา
- สุขภาพไม่แยกบุคคลออกจากบริบทครอบครัว ชุมชน , ความสัมพันธ์ทางสังคม ดินฟ้าอากาศ , "ผี" และ "กรรมเก่า" (สิ่งที่มนุษย์ยังอธิบายไม่ได้ รู้ไปไม่ถึง) รวมทั้งเชื่อมโยงกับธรรมชาติ(ธรรมะ) สุขภาพ จึงเป็นการเรียนรู้ของบุคคลเพื่อรักษาสุขภาพให้สอดคล้อง(บูรณาการ)กับบริบททั้งหลาย การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์จากกันและกันเป็นหนทางสำคัญอย่างหนึ่งของการรักษาสุขภาพ ไม่ว่าในทางรักษาหรือป้องกัน สุขภาพในแนวนี้ จึงมีโครงสร้างความสัมพันธ์แบบแนวราบมากกว่าลำดับชั้น ไม่แบ่งแยกสรรพสิ่งที่เกี่ยวข้องออกจากกัน จึงเป็นกระบวนทัศน์สุขภาพที่เอื้อต่อการบูรณาการมนุษย์ สังคม และธรรมชาติ

๓.ข้อสังเกตและวิจารณ์เกี่ยวกับกระบวนทัศน์สุขภาพ

ดังที่ได้กล่าวมาในตอนต้นแล้วว่า มีงานเขียนและงานวิจัยจำนวนมากในสาขาวิชาต่าง ๆ ที่มีความเข้าใจคลาดเคลื่อนเกี่ยวกับกระบวนทัศน์ใหม่ และการเปลี่ยนย้ายกระบวนทัศน์ ในส่วนของกระบวนทัศน์สุขภาพนั้น ผู้เขียนขอตั้งข้อสังเกตจากการอ่านงานที่ระบุว่า เป็นกระบวนทัศน์ใหม่ทางสุขภาพ ดังนี้

๓.๑ ความสับสนเกี่ยวกับกระบวนทัศน์สุขภาพ:
หากพิจารณาตามกรอบความคิดของคาปร้า กระบวนทัศน์ใหม่หรือการเปลี่ยนย้ายกระบวนทัศน์สุขภาพ จะต้องเป็นการเปลี่ยนโลกทัศน์ในการมองความจริงเกี่ยวกับมนุษย์และธรรมชาติ ที่จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมหรือวิถีชีวิต วิธีคิดเกี่ยวกับสุขภาพ ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงเฉพาะบางด้าน บางเรื่อง จึงมิใช่การเปลี่ยนกระบวนทัศน์ หรือมิใช่กระบวนทัศน์ใหม่โดยนัยนี้ เช่น การกินอาหารต้านอนุมูลอิสระ การบริโภคอุปโภคผลิตภัณฑ์ธรรมชาติ ด้วยความเชื่อว่า อาหาร ผลิตผลจากธรรมชาติจะลดความเสี่ยงจากสารเคมีที่ก่อมะเร็ง หรือบริโภคอาหารเสริมจากธรรมชาติ เช่น แปะก๊วย ป้องกันโรคอัลไซเมอร์ ซุปไก่สกัดช่วยส่งเสริมสมอง ฯลฯ เหล่านี้ล้วนแต่สะท้อนวิธีคิดแบบกลไก แยกส่วน ว่ามะเร็งเกิดจากความผิดปกติของเซลและสุขภาพดีได้เป็นส่วน ๆ(12) หรือการปรับปรุงระบบการจัดการใหม่ในด้านบริการสุขภาพ เป็นที่เข้าใจว่าคือการเปลี่ยนย้ายกระบวนทัศน์(13)

ผู้เขียนเห็นว่า ความสับสนของกระบวนทัศน์ใหม่ ที่มักเกิดขึ้นคือ

(๑) ความสับสนว่าเทคนิคคือกระบวนทัศน์
เช่นเข้าใจว่า การฝังเข็มเป็นกระบวนทัศน์แบบองค์รวม ดังนั้น เมื่อนำการฝังเข็มมาใช้รักษาสุขภาพในการแพทย์สมัยใหม่ แสดงถึงการเปลี่ยนกระบวนทัศน์ใหม่มาเป็นกระบวนทัศน์แบบองค์รวม โดยมิได้พิจารณาบริบทหรือความเชื่อพื้นฐานในการนำเทคนิคดังกล่าวไปใช้ เช่น การนำวิธีฝังเข็มไปควบคุมการลดน้ำหนักโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญการฝังเข็ม

ในความเห็นของผู้เขียนคิดว่า การนำเทคนิคการรักษาและเทคนิคการจัดการแบบอื่น ๆ นอกกระแสหลักของการแพทย์ปัจจุบันมาประยุกต์ใช้ น่าจะมิได้หมายถึงการเปลี่ยนย้ายกระบวนทัศน์? (อย่างไรก็ตาม เทคนิค การจัดการบางอย่าง ก็มีสาระของกระบวนทัศน์อยู่ด้วย มิได้เป็นเพียงเทคนิคล้วน ๆ ดังนั้น การปรับเปลี่ยนเทคนิค การจัดการบางอย่างก็อาจมีผลให้การเปลี่ยนย้ายกระบวนทัศน์ก่อตัวสู่กระบวนทัศน์ใหม่ในอนาคตได้ หากมีเงื่อนไขอื่นเข้ามาเสริม เช่นการเรียนรู้ของบุคลากร การเห็นผลดีที่เกิดขึ้น ฯลฯ)

ในนัยเดียวกัน ความเข้าใจที่ว่า กระบวนทัศน์แบบองค์รวมจะต้องปฏิเสธเทคโนโลยีสมัยใหม่ทั้งหมด ต้องใช้แต่เทคนิคการแพทย์ของสมัยเดิมล้วน ๆ อาจจะเป็นความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนเช่นกัน ? ในทัศนะของผู้เขียนเห็นว่า แม้เราจะสามารถเข้าใจกระบวนทัศน์โดยผ่านการพิจารณาเทคนิค วิธีการจัดการ แต่การพิจารณาเพียงเทคนิค การจัดการ โดยลำพัง ก็ไม่เพียงพอที่จะแสดงกระบวนทัศน์ใหม่หรือการเปลี่ยนย้ายกระบวนทัศน์ เพราะกระบวนทัศน์ใหม่หรือเก่า มิได้พิจารณาจากความเป็นตะวันตก ตะวันออก กระแสหลักหรือทางเลือก ประเด็นหลักที่ต้องพิจารณาร่วมด้วยคือ ความเชื่อโดยพื้นฐานต่อระบบสุขภาพ (องค์รวม-แยกส่วน) วิธีคิด (มีบริบท /ไม่มีบริบท)(14) ที่สำคัญที่สุดคือกระบวนทัศน์นั้น ตอบคำถามหลักเกี่ยวกับมนุษย์-ธรรมชาติอย่างไร

(๒) ความสับสนเกี่ยวกับสภาวะของ "องค์รวม" และ "ความเชื่อมโยง"
ในทัศนะของคาปร้า(และแนวคิดฝ่ายพุทธ) สภาวะที่เรียกว่า "องค์รวม" นั้น คือสภาวะตามธรรมชาติ ที่สรรพสิ่งมีสัมพันธภาพเชื่อมโยงซับซ้อนเป็นส่วนหนึ่งของกันและกัน (จนไม่มีคำว่าส่วนประกอบ/part)มนุษย์จะต้องศึกษาเรียนรู้หลายช่องทาง หลายรูปแบบเพื่อการเข้าถึงสภาวะนี้ (เช่น อาศัยญาณทัศนะ/intuition มิใช่เฉพาะเหตุผลล้วน ๆ ) ผู้เขียนสังเกตว่า "องค์รวม"ซึ่งใช้กันอยู่ในหลายกรณีนั้น คือการนำปัจจัยต่าง ๆ มาเชื่อมโยงกัน หรือมาต่อรวมกันเข้า ซึ่งเป็นลักษณะความสัมพันธ์แบบกลไกมากกว่า ความสับสนในประการนี้ น่าจะมาจากความเข้าใจว่า ความสัมพันธ์แบบกลไกไม่มีความเชื่อมโยง ดังนั้นถ้านำส่วนต่าง ๆ มาเชื่อมโยงกันแล้ว สภาวะ "องค์รวม"ก็จะเกิดขึ้น ซึ่งที่จริงแล้ว แม้เครื่องจักรกลก็ทำงานเชื่อมโยงกัน หากเป็นความเชื่อมโยงแบบส่งต่อ(เส้นตรง) แต่ละส่วนไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของกันและกัน และความเชื่อมโยงเกิดขึ้นภายหลัง ในขณะที่สภาวะ "องค์รวม" นั้น สัมพันธภาพหรือความเชื่อมโยงคือตัวสาระสำคัญแรกของ "ความเป็นองค์รวม" และเกิดขึ้นแบบพร้อมกัน มิใช่แบบส่งต่อหรือเป็นเส้นตรง

๓.๒ คำถามที่น่าคิด ?

กล่าวเฉพาะกระบวนทัศน์สุขภาพ ผู้เขียนคิดว่า ยังมีเรื่องชวนให้คิดอีกไม่น้อย โดยเฉพาะคำถามที่ว่า กระบวนทัศน์สุขภาพแบบองค์รวมจะดำรงอยู่อย่างไร อยู่ได้หรือไม่ ในวิถีชีวิตแบบเมืองที่ต้องพึ่งพาตลาด และเป็นตลาดเสรีที่สร้างวัฒนธรรมการบริโภค "สุขภาพ" เพราะกระบวนทัศน์สุขภาพแบบองค์รวมพัฒนามาจากการเรียนรู้ในระบบชีวิตแบบชุมชนที่ใกล้ชิดและพึ่งพิงธรรมชาติ , เราจะพัฒนากระบวนทัศน์สุขภาพแบบองค์รวมภายใต้บริบทเศรษฐกิจ สังคม การเมืองปัจจุบันกันอย่างไร ต้องอาศัยเงื่อนไขปัจจัย กระบวนการอะไรบ้าง ? ฯลฯ

เชิงอรรถ

(1) Guba ,Egon C. (editor). The Paradigm Dialog. California : Sage Publication Inc. ; 1990 p.17

(2) Encyclopedia Britannica , Year in Review 1996 : obituary , Kuhns , Thomas S.
< http://www.britannica.com/bcom/eb/article/printable/0/0,5722,123490,00.html > 31/10/43

(3) Cohen,Jon. "The March of Paradigms" Science,03/26/99 , Vol 283 Issue 5410,p1998-1999

(4) Capra , Fritjof. The Web of Life. London : Flamingo ,1997 . p.5

(5) อ่าน พระประชา ปสสนธัมโม และคณะ (แปล) จุดเปลี่ยนแห่งศตวรรษ. แปลจากThe Turning Point. by Fritjof Capra กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มูลนิธิโกมลคีมทอง ๒๕๒๙.

(6) คณะกรรมการร่วมภาครัฐบาลและเอกชนเพื่อแก้ไขปัญหาสังคม , กระบวนทัศน์ใหม่ในการพัฒนา. (New Development Paradigm) กรุงเทพฯ : สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมสวัสดิการสังคมแห่งชาติ, กรมประชาสงเคราะห์ กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม , เอกสารวิชาการลำดับที่ 314 เล่มที่ 14/2537 น.1

(7) คาปร้าชี้ให้เห็นว่า ความจริงแล้ว การแบ่งแยกวิทยาศาสตร์และศาสนาหรือจิตวิญญาณออกจากกันนั้น เพิ่งเกิดขึ้นเมื่อเกิดวิทยาศาสตร์แบบกลไก เพราะในอารยธรรมดั้งเดิมนั้น ศาสตร์ทั้งสองเป็นเรื่องเดียวกัน ผู้เขียนคิดว่า The Web of Life เป็นความพยายามของคาปร้าที่จะประสานวิทยาศาสตร์และจิตวิญญาณหรือศาสนธรรมกลับไปเหมือนเดิม ที่ไม่มีการแบ่งแยกโลกทางวัตถุและจิต

(8) หากเปรียบเทียบกับพุทธศาสนา กระบวนทัศน์ก็คือ "ทิฏฐิ" ที่มีต่อปรมัตถ์สัจจะ(Truth) ซึ่งมีทั้งมิจฉาทิฏฐิ (เห็นผิด) และสัมมาทิฏฐิ(เห็นถูก)พุทธศาสนาให้ความสำคัญกับสัมมาทิฏฐิมาก ถือเป็นมรรคแรกในมรรค ๘ มีอิทธิพลต่อมรรคที่เหลือ คือหากเห็นผิดแต่ต้น มรรคอื่นก็ผิดไปด้วย

(9) สรุปความจากตารางของ Smith , Macia. The New Paradigm in Health.

(10) สินค้าเพื่อการลดน้ำหนักของสหรัฐอเมริกามีมูลค่า 3.2 หมื่นล้านดอลลาร์ เมื่อปี1990 คาดว่าปัจจุบันจะเพิ่มอีกหลายเท่าตัว มีการศึกษากระบวนทัศน์ใหม่ในการลดน้ำหนักด้วย : Gast, Julie; Hawks, Steven R. "Weight loss education: The challenge of a new paradigm." In Health Education & Behavior, Aug98, Vol. 25 Issue 4, p464-74

(11) อ่าน อรศรี งามวิทยาพงศ์ (บรรณาธิการ) " อาหารทุกคำลงทุนด้วยพลังงานและสิ่งแวดล้อม" และ "พลังงานอะไร ใช้นานจนลืมว่าใช้" ใน กรอบความคิดและบูรณาการพลังงานสู่ชีวิต : วารสารพลังรุ่งอรุณ ฉบับพิเศษ เดือนกุมภาพันธ์ 2544. กรุงเทพฯ : สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย,2544

(12) มีข้อถกเถียงที่น่าสนใจระหว่างกระบวนทัศน์ ๒ แบบว่า ผลิตผลธรรมชาติที่ผ่านการแปรรูปทางอุตสาหกรรมแล้ว เมื่อนำมาใช้เกี่ยวกับสุขภาพจะคงสภาวะ "ธรรมชาติ"ไว้เหมือนเดิมหรือไม่ นักคิดบางคนในกระบวนทัศน์แบบองค์รวมเชื่อว่า มี"information"หรือ energy หรือพลังธรรมชาติ อยู่ในผลิตผลด้วย การแปลงรูปเพื่อเป็นสินค้าแบบ Mass product จะทำลายคุณค่าดังกล่าวไป อ่าน Malcolm , Christine . "A New Aromatic Paradigm" . Drug & Cosmatic Industry . Issue Dec.1998

(13) อ่าน Blair Earl H. ,Geller E. Scott . "Does OSHA Need a New Paradigm" (Occupational Safety and Health Administration) Professional Safety . Sep.2000 Vol.45 Issue 9,p.27-31 และ Andrus & Co. " A new Paradigm for international disease Control : Lesson Learned from Polio Eradication in Southeast Asia". American Journal of Public Heath. Jan 2001 Vol 91 Issue 1 p. 146-151

(14) กรณีนี้จะศึกษาได้จาก กรณีอาพาธของท่านพุทธทาสมหาเถระ ผู้ซึ่งมีกระบวนทัศน์สุขภาพแบบองค์รวม แต่ไม่ปฏิเสธการใช้เทคโนโลยี และวิธีการรักษา เวชภัณฑ์ บางระดับ แต่เป็นการใช้ในขอบเขตของความเชื่อพื้นฐานในกระบวนทัศน์สุขภาพแบบองค์รวม ผู้เขียนคิดว่า กระบวนทัศน์สุขภาพของท่านอาจารย์สะท้อนผ่านวิธีคิดเชิงบริบท คือ การพิจารณาเงื่อนไขเฉพาะตน(อายุ ,สมณภาวะ ฯลฯ) เงื่อนไขทางสังคม เงื่อนไขของธรรมชาติ มาประกอบการตัดสินใจในเรื่องเกี่ยวกับสุขภาพ อ่าน น.พ.นิธิพัฒน์ เจียรกุล ท่านอาจารย์พุทธทาส คนไข้ที่ผมรู้จัก , กรุงเทพฯ สำนักพิมพ์มูลนิธิโกมลคีมทอง ,๒๕๓๗

กลับไปหน้าแรกของบทความ

กลับไปหน้าแรกของมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน I สมัครสมาชิก I สารบัญเนื้อหา

e-mail : ~~midnightuniv(at)yahoo.com~~