วิทยาศาสตร์ตะวันตก(Western Science)

วิทยาศาสตร์ตะวันตก ได้ประสบความสำเร็จตามเป้าหมายในการถอดกลอนหรือไขปัญหาความลับของธรรมชาติ   แต่อย่างไรก็ตาม ปัจจุบัน วิทยาศาสตร์ได้ก้าวเข้ามาถึงพรมแดนหรือขอบเขตข้อจำกัดอันหนึ่ง ซึ่งได้ก่อให้เกิดความยุ่งยากนานาประการเกี่ยวกับตัววิทยาศาสตร์เอง ทั้งนี้เพราะ วิทยาศาสตร์ได้ถูกนำไปประยุกต์ใช้กับปัญหาต่างๆซึ่งไม่เหมาะสม. วิทยาศาสตร์ได้ถูก ยืดขยายไปสู่เรื่องต่างๆ ที่ตัวมันเองไม่ได้มีการปรับเปลี่ยนคุณสมบัติอันเป็นแก่นแท้ เพียงแต่ได้มีการแปรรูปไป เพื่อที่จะทำให้มันมีความเหมาะสมกับการต่อสู้ หรือเข้าไปพัวพันกับประเด็นต่างๆ ซึ่งได้กลายมาเป็นสิ่งที่มีความสำคัญอย่างยิ่งยวดต่อการดำรงชีวิตอยู่ของเรา: นั่นคือ การดำรงอยู่กับธรรมชาติอย่างรับผิดชอบ, การบรรลุถึงสุขภาพอนามัยที่สมบูรณ์ และคุณภาพชีวิตที่ดีภายในชุมชนและองค์กรที่สร้างสรรค์, และรวมไปถึง หลักการต่างๆทางด้านเศรษฐกิจที่มีการเรียงลำดับความสำคัญก่อนหลังกันใหม่ เป็นต้น.

ในด้านวิทยาศาสตร์โดยตรง หากทำการสำรวจตรวจตราดูแล้วจะเห็นว่า มีการพัฒนาอยู่เป็นจำนวนมากในช่วงระหว่าง 25 ปีหลังของศตวรรษนี้ ซึ่งได้น้อมนำวิทยาศาสตร์ไปสู่พรมแดนใหม่อันหนึ่งที่น่าตกใจ. จากตรงนั้น มันเป็นไปได้ที่จะบอกกับเราว่า การสร้างสรรค์อันน่าทึ่งเกี่ยวกับวัฒนธรรมของเรา สามารถที่จะขยายตัวออกไปโอบรัดการดำรงอยู่ของเราอย่างบริบูรณ์มากขึ้นได้อย่างไร ?

วิทยาศาสตร์เชิงปริมาณ (The Science of Quantities)

เมื่อกาลิเลโอเริ่มต้นการผจญภัยอันยิ่งใหญ่เกี่ยวกับวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ ด้วยการศึกษาที่เป็นระบบของเขาเกี่ยวกับการแกว่งของลูกตุ้ม, สิ่งของต่างๆที่ตกลงมา, รูปทรงกระบอกที่ไหลลงมาบนพื้นระนาบเอียง, และดวงจันทร์ต่างๆของดาวพฤหัส, การศึกษาทางวิทยาศาสตร์เหล่านี้ เขาได้รับการน้อมนำให้เข้าใจอย่างลึกซึ้งว่า ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติต่างๆสามารถที่จะได้รับการอธิบายได้ด้วยหลักการทางคณิตศาสตร์.

แน่นอน กาลิเลโอไม่ใช่คนแรกที่ทำการสำรวจหลักการของธรรมชาตด้วยวิธีการที่มีระเบียบแบบแผนอันนี้. บรรดานักปรัชญาธรรมชาติชาวอียิปต์, กรีก และอาหรับ ต่างสนับสนุนอย่างหนักแน่นต่อการตระหนักในความจริงที่ว่า กระบวนการดังกล่าวเกี่ยวพันกับปฏิบัติการของเหล็กงัดหรือคันโยก, ช่วงว่างของจังหวะดนตรีและความกลมกลืน, และโดยเฉพาะอย่างยิ่งความเคลื่อนไหวของเรือนร่างแห่งสวรรค์, ซึ่งได้รับการควบคุมด้วยตัวเลข, อัตราส่วน, และเรขาคณิต. ด้วยเหตุนี้ สิ่งต่างๆจึงมีรูปลักษณ์ในเชิงเหตุผลที่ชัดเจน อันเป็นกระบวนการต่างๆของธรรมชาติ.

สิ่งซึ่งกาลิเลโอได้ทำก็คือ การให้นิยามวิธีการทางวิทยาศาสตร์ในเทอมต่างๆของการศึกษาเกี่ยวกับตัวเลขและการวัด. คุณสมบัติต่างๆเหล่านั้นเกี่ยวข้องกับโลกธรรมชาติ ซึ่งสามารถที่จะถูกนำมาวัดและแสดงออกมาได้ในเทอมของความสัมพันธ์ทางคณิตศาสตร์ ซึ่งอันนี้ได้ให้นิยามความหมายถึงอาณาจักรของการค้นคว้าและการสำรวจทางวิทยาศาสตร์ของตะวันตก.

ประสบการณ์ต่างๆเชิงคุณภาพที่พวกเรามีกัน, อย่างเช่นกลิ่นหอมและพื้นผิวของผลไม้หรือดอกไม้, ประสบการณ์ของเราเกี่ยวกับสีสรรของธรรมชาติ หรือความเพลิดเพลินเจริญใจที่เราอาจรู้สึกได้เกี่ยวกับความงามของทิวทัศน์หรือภาพของพระอาทิตย์ยามเย็นที่ใกล้จะตกดิน สิ่งเหล่านี้ล้วนอยู่นอกอาณาเขตอันชอบธรรมของการไต่สวนทางวิทยาศาสตร์ เว้นแต่ว่า หากเราสามารถดึงหรือสกัดข้อมูลในเชิงปริมาณ และสามารถอธิบายมันด้วยภาษาทางคณิตศาสตร์เกี่ยวกับปรากฎการณ์ต่างๆเหล่านี้ได้เท่านั้น.

ยกตัวอย่างเช่น แผนการณ์อันหนึ่งในการสำรวจรูปลักษณ์เกี่ยวกับความจริง – เกี่ยวกับจำนวนและคณิตศาสตร์ – ข้อจำกัดของวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ต่อเรื่องทางปริมาณ เป็นสิ่งที่มีเหตุผลอย่างสมบูรณ์ และปรากฏว่ามันประสบความสำเร็จอย่างน่าทึ่งด้วย. ความหลากหลายของรูปลักษณ์ของโลกธรรมชาติที่อยู่ภายใต้การนำมาแจงได้ด้วยตัวเลขและคณิตศาสตร์ เป็นเรื่องที่น่าทึ่งและน่าประหลาดใจมากทีเดียว, เรียงลำดับจากแสงและแม่เหล็ก และปฏิกริยาทางเคมีสู่กฎเกณฑ์ต่างๆของการสืบทอดทางชีวิวิทยา. แต่ใครกันล่ะ ที่จะเชื่อว่า คณิตศาสตร์สามารถนำเราไปพ้นจากพฤติกรรมอันเป็น”สามัญสำนึก”ของนาฬิกาและแม่เหล็ก และกระบวนการทางเคมีสู่โลกที่แปลกประหลาด แต่ก็เป็นโลกที่มั่นคงไม่เปลี่ยนแปลงของกลศาสตร์ควันตัม ?

ในทางตรงข้ามกับการที่เราสามารถจะจับความสัมพันธ์กันระหว่างการเคลื่อนที่ของลูกตุ้ม และการหมุนรอบของเข็มนาฬิกาตามซี่ล้อฟันเฟืองและคันโยก และจินตนาการถึงถึงโมเลกุลต่างๆที่ปะทะกันกับโมเลกุลอีกโมเลกุลหนึ่ง และปฏิกริยาซึ่งเป็นไปตามโครงสร้างพลังของพวกมัน แบบฉบับของเหตุผลอันนี้ ดูเหมือนว่าจะล้มเหลว เมื่อเราก้าวเข้ามาสู่อาณาจักรของควันตัม. ความเป็นเหตุเป็นผลในที่นี้มีบทบาทเปลี่ยนไป และความสัมพันธ์ต่างๆเป็นเรื่องของทั้งหมด มากกว่าที่จะแยกทอนหรือลดลงมาสู่พฤติกรรมของอนุภาพต่างๆที่เป็นอิสระ. อาณาจักรของควันตัม ถูกควบคุมโดยหลักการต่างๆของการพัวพันกันอย่างลึกซึ้ง(intimate entanglement) และ การประสานกัน(co-ordination) ระหว่างองค์ประกอบต่างๆ ซึ่งอันนี้ได้ก่อให้เกิดระเบียบการเกาะเกี่ยวเชื่อมโยงซึ่งขยายไปถึงระยะห่างอื่นๆ.

อีกครั้ง ที่ใครล่ะจะสามารถคาดเดาหรือทำนายได้ว่า คณิตศาสตร์สามารถให้ความเข้าใจอย่างลึกซึ้งต่อตรรกะที่ผิดธรรมดาของเรื่องบรรยากาศหรืออุณหภูมิ – ซึ่งเรื่องของบรรยากาศและอุณหภูมินี้เป็นสิ่งที่ไม่อาจคาดเดาได้ แต่สามารถเข้าใจได้ ? มันได้รับการเชื่อว่า แบบแผนการพยากรณ์อากาศ ขึ้นอยู่กับว่า แบบจำลองที่ดีของเราเกี่ยวกับกระบวนการของบรรยากาศ เป็นอย่างไร และมันให้รายละเอียดทางด้านข้อมูลอย่างไร ต่อแบบแผนบรรยากาศที่แผ่ไปทั่วที่ได้ป้อนเข้าไปสู่แบบจำลองของการพยากรณ์นั้น. แต่อย่างไรก็ตาม, ปรากฏว่า ไม่มีอะไรที่กล่าวมานี้ที่จะพยากรณ์ได้อย่างแม่นยำเที่ยงตรงได้ยาวนานเกี่ยวกับเรื่องของบรรยากาศเลย

ทั้งนี้เนื่องมาจากคุณสมบัติต่างๆภายในของแบบอันนี้เกี่ยวกับกระบวนการทางธรรมชาติ ซึ่งได้รับการขนานนามในเชิงปฏิทรรศน์(paradoxical name) หรือฟังดูแย้งกับความคิดของคนทั่วไปว่า ความสับสนอลหม่านในลำดับก่อนหน้า(deterministic chaos – หมายถึง สิ่งซึ่ง แม้จะรู้ว่าเกิดอะไรขึ้นเป็นลำดับๆแต่ก็ยังสับสน เพราะมันไม่เป็นไปตามหลักตรรกะปกติ). การอุปมาอุปมัยดังกล่าว อธิบายถึง ลักษณะอันหนึ่งซึ่งเป็นแก่นแท้ของมัน ที่ต้องการความรู้สึกอันฉับไวต่อเงื่อนไขต่างๆที่เริ่มต้นขึ้น, อย่างเช่น การขยับปีกของผีเสื้อในอเมซอน, เป็นมูลเหตุให้เกิดลมไต้ฝุ่นในอินโดนีเซีย.

บรรยากาศหรือสภาพอากาศ เป็นสิ่งที่ไม่อาจคาดเดาได้อย่างแม่นยำหรือถาวร, และไม่อาจใช้หลักการหรือเหตุผลต่างๆทางคณิตศาสตร์อย่างเดียวมาทำความเข้าใจได้ ! ความสับสนอลหม่านในลำดับก่อนหน้า(deterministic chaos), หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งคือ พฤติกรรมที่ไม่อาจคาดเดาได้, ปัจจุบัน จากการค้นคว้าและสำรวจพบว่า มันได้ปรากฏอยู่ในรูปการณ์ของกิจกรรมต่างๆทางสรีรวิทยาของร่างกายและสมองของพวกเราด้วย รวมไปถึงกระบวนการทางนิเวศวิทยาและวิวัฒนาการ และเรื่องทางเศรษฐศาสตร์.

ดังที่เรามักทราบกันดีอยู่แล้วว่า ชีวิตเป็นสิ่งที่สับสน(ไร้ระเบียบ)[life is chaostic]; แต่มาถึงตอนนี้ เราสามารถเข้าใจได้ว่า ทำไมสิ่งเหล่านี้จึงเป็นคุณสมบัติที่จำเป็นอันหนึ่งของโลกธรรมชาติ   ที่ที่มันเริ่มต้นขึ้นและดำเนินมาจากจุดนั้น, และอันนี้ได้มาสนับสนุนเรื่องของสุขภาพและการสร้างสรรค์ของระบบต่างๆที่สลับซับซ้อนอย่างไร นอกจากนี้การดำรงอยู่ของชีวิตเราต้องขึ้นอยู่กับมัน, รวมไปถึงเรือนร่างและจิตใจของพวกเราด้วย.

ยังมีต้นตอกำเนิดอีกอย่างหนึ่งเกี่ยวกับความไม่แน่นอนของธรรมชาติ. ซึ่งได้รับการเรียกขานว่าวิทยาศาสตร์ของความสลับซับซ้อน(the science of complexity). ในที่นี้ ปัญหาดังกล่าวจะต้องเข้าใจว่า คุณสมบัติที่ไม่อาจคาดเดาได้ มันเกิดขึ้นมาจากปฏิกริยาต่างๆของปัจจัยแวดล้อมที่เป็นองค์ประกอบของระบบที่ซับซ้อน, ซึ่งอาจจะเป็นเรื่องของฟิสิกส์, เคมี, ชีววิทยา หรือเกี่ยวกับสังคม. สิ่งเหล่านี้ได้รับการเรียกว่าคุณสมบัติต่างๆที่อุบัติขึ้นแบบไม่ได้คาดหวัง(emergent properties), ทั้งนี้เพราะระบบดังกล่าวในฐานะที่เป็นองค์รวมทั้งหมด ได้แสดงพฤติกรรมออกมาซึ่งไม่อาจคาดเดาหรือพยากรณ์ได้ด้วยการสังเกตุการณ์อันใดอันหนึ่งเกี่ยวกับปฏิกริยาของส่วนต่างๆที่มาประกอบกันของมัน.

ยกตัวอย่างเช่น, อาณาจักรของแมลงที่รวมกันเป็นสังคม(social insects) อย่างเช่น ผึ้ง, ตัวต่อ, ปลวก และมด แมลงเหล่านี้ต่างๆประสบความสำเร็จอย่างน่าทึ่งเกี่ยวกับการจัดองค์กรหรือการรวมตัวกัน และประสานงานกันได้เป็นอย่างดี ซึ่งผลสำเร็จอันนี้มันไปไกลเกินกว่าความสามารถต่างๆของแมลงแต่ละตัวที่จะทำได้. อาณาจักรดังกล่าวนี้ บ่อยครั้ง ได้รับการอธิบายในฐานะที่เป็นองค์กรหรือระบบที่มีลักษณะพิเศษ(superorganism), นั่นคือ การอุบัติขึ้นมาเป็นทั้งหมดอันหนึ่งด้วยคุณสมบัติหรือคุรภาพของตัวของมันเอง.

บรรดาปลวกทั้งหลายได้สร้างอาณาจักรที่งดงามของพวกมันขึ้นมาให้เป็นที่อยู่อาศัยซึ่งสลับซับซ้อนโดยผ่านกระบวนการที่มองทุกสิ่งและเป็นระบบ. กระนั้นก็ตาม นอกไปจากกิจกรรมต่างๆเกี่ยวกับการจัดกลุ่มโครงสร้างต่างๆของปลวก ที่ได้ก่อรูปและกระจายออกไป ในแบบแผนต่างๆที่ดูสับสนอลหม่านอย่างชัดเจน มันได้ปรากฏห้องหับต่างๆ ที่เชื่อมโยงเกาะเกี่ยวกันในเชิงโครงสร้างขึ้นมา, สมบูรณ์แบบด้วยสภาพอากาศ ซึ่งบรรยากาศเหมาะสมกับการอยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตที่มีกันเป็นเรือนพันเรือนหมื่น. สิ่งเหล่านี้ทำให้เราเห็นว่า ธรรมชาตินั้นเต็มไปด้วยความสมบูรณ์ของการสร้างสรรค์ที่น่าประหลาดใจ.

วิทยาศาสตร์ของความสลับซับซ้อน(science of complexity) จะทำการสำรวจด้วยการใช้วิธีการสังเกตุ มีการใช้แบบจำลองทางคณิตศาสตร์เข้ามาช่วย และนำเอาการลอกเลียนทางคอมพิวเตอร์(computer simulation)เข้ามาประกอบ. ด้วยวิธีการอันหลายหลากเหล่านี้มาผสมผสานกัน ทำให้การสร้างสรรค์ดังกล่าวของกระบวนการทางธรรมชาติสามารถเป็นที่เข้าใจได้ แม้ว่ามันจะไม่อาจคาดเดาได้หรือควบคุมได้ก็ตาม. แต่อย่างไรก็ตาม มันเป็นรูปการณ์อันหนึ่งที่สำคัญของคุณสมบัติต่างๆที่อุบัติขึ้นมาโดยไม่คาดฝัน(emergent properties): กล่าวคือ มันมักจะมีความมั่นคงถาวรด้วยคุณสมบัติต่างๆของส่วนประกอบทั้งหลายของระบบ. กระนั้นก็ตาม ธรรมชาติก็ไม่ได้สร้างบางสิ่งบางอย่างขึ้นมาอย่างฉับพลัน จากการไม่มีอะไรเลย.

ถึงตรงนี้ วิทยาศาสตร์แบบตะวันตกได้มาถึงจุดเปลี่ยนที่น่าตื่นเต้นมากอันหนึ่ง. กล่าวคือ แม้ว่าความรู้ทางวิทยาศาสตร์จะมีความตั้งใจที่จะเผยถึงกฎเกณฑ์ต่างๆทางธรรมชาติ ซึ่งเราสามารถนำไปใช้เพื่อการคาดการณ์และควบคุมกระบวนการทางธรรมชาติได้ และความรู้อันนี้ ได้ให้เทคโนโลยีอันเป็นประโยชน์ต่อเราอย่างยิ่งและน่าทึ่งมาก ซึ่งกระบวนการนี้ยังคงดำเนินต่อไป   แต่สิ่งที่ได้รับการเปิดเผยโดยวิทยาศาสตร์ในตัวของมันเองก็คือ เป็นไปได้ที่ว่าส่วนใหญ่แล้ว เรื่องราวที่ เกี่ยวกับธรรมชาตินั้น เป็นสิ่งที่ไม่อาจคาดการณ์และควบคุมได้. ทั้งนี้เพราะธรรมชาติเต็มไปด้วยลำดับการที่สับสนไร้ระเบียบ(deterministic chaos) และคุณสมบัติที่อุบัติขึ้นมาอย่างไม่คาดฝัน(emergent properties)นั่นเอง.

กลศาสตร์ควันตัม, ซึ่งศึกษาเรื่องของสภาวะของรูปแบบขั้นพื้นฐานต่างๆ(หรืออนุภาค)ในธรรมชาติ, ตัวมันเองกำลังประสบกับการตีความใหม่ๆในเทอมต่างๆของลำดับการณ์อันสับสนไร้ระเบียบ และการอุบัติขึ้นมาอย่างไม่คาดฝัน, ทั้งสองอย่างนี้ได้ให้ภาพๆหนึ่งแก่เราเกี่ยวกับการดำรงอยู่ของธรรมชาติบนขอบของความสับสนไร้ระเบียบ, ที่ซึ่งการสร้างสรรค์ได้ถือกำเนิดขึ้นมา.

ปัจจุบัน เราได้มาถึงข้อจำกัดต่างๆเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์ของความรู้ทางวิทยาศาสตร์เพื่อควบคุมธรรมชาติ โดยผ่านเทคโนโลยีที่สามารถคาดเดาได้. ทั้งนี้เพราะ สิ่งที่ได้รับการเปิดเผยออกมาไม่นานนี้ก็คือ ทำไมระบบต่างๆที่มีความสลับซับซ้อนอันเกี่ยวกับคุณภาพของการดำรงชีวิตของเรา, อย่างเช่น บรรยากาศ, ระบบนิเวศวิทยา, ชุมชนต่างๆ, เศรษฐกิจและสุขภาพ, จึงอยู่นอกเหนือการควบคุมของเรา เว้นแต่ในหนทางที่จำกัดมากๆ. ยิ่งไปกว่านั้น ความพยายามต่างๆที่จะจัดการ ยักย้าย หรือเปลี่ยนแปลงพวกมันเพื่อผลประโยชน์ของเรา กลับให้ผลลัพธ์ที่นำมาซึ่งปัญหาต่างๆอย่างมากมาย แทนที่จะควบคุมมันได้: เช่น ปัญหาประชากร, การกัดเซาะและการพังทะลายของหน้าดิน, โรคเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม, ความเครียดและสุขภาพที่เจ็บป่วยของแต่ละคน, ชุมชนต่างๆและองค์กร, ความไม่มั่นคงหรือมีเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ และความไม่ปลอดภัยในชีวิต. คำถามมีว่า ทุกวันนี้เราได้ก้าวมาถึงข้อจำกัดต่างๆของวิทยาศาสตร์เชิงปริมาณ, วิทยาศาสตร์ที่ใช้การคาดเดาและพยายามควบคุมแล้วล่ะหรือ ? เราจะฟื้นฟูคุณภาพต่างๆของการดำรงชีวิตอยู่ของเราได้อย่างไร ? และอะไรคือความสัมพันธ์ที่เหมาะสมกับธรรมชาติในตอนนี้ ซึ่งเราสามารถเข้าใจได้ว่า ทำไมเราจึงมีความสามารถที่มีขีดจำกัดมากๆ ในการควบคุมกระบวนการอันสลับซับซ้อนของธรรมชาติเหล่านี้ล่ะ ?

วิทยาศาสตร์เชิงคุณภาพ (A Science of Qualities)

ภายในขนบประเพณีของวิทยาศาสตร์แบบตะวันตก มีบุคคลที่โดดเด่นขึ้นมาคนหนึ่ง ผลงานของเขาได้นำเสนอเรื่องพื้นฐานของการพัฒนาเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์แบบองค์รวมของคุณภาพ. ปัจเจกชนคนที่ได้รับการกล่าวถึงนี้คือ Johann Wolfgang von Goethe: ซึ่งเป็นทั้งกวี, รัฐบุรุษและนักวิทยาศาสตร์. ผลงานด้านวิทยาศาสตร์ของเขาซึ่งได้รับการจดจำได้เป็นอย่างดีที่สุด เป็นเรื่องเกี่ยวกับชีววิทยา, สำหรับงานชิ้นนี้ ตัว Goethe ได้นำเสนอศัพท์คำว่า morphology ขึ้นมา ในฐานะที่เป็นการศึกษาเกี่ยวกับโครงสร้างของระบบอินทรีย์ต่างๆ.

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง งานของเขาในเรื่องเกี่ยวกับรูปแบบของพืชได้ถูกจำแนกเพื่อความเข้าใจว่า ส่วนต่างๆที่มองเห็นได้ของพืชจำพวกดอก – ใบ, กลีบเลี้ยง, กลีบดอก, น้ำหวาน, เกสรตัวผู้ และ โพรงเกสรตัวเมีย – คือการเปลี่ยนแปลงหรือแปรรูปทั้งหมดของอีกอันหนึ่ง. ความเข้าใจอันนี้เป็นแบบฉบับเกี่ยวกับวิธีการอันเป็นพลวัตรของ Goethe ที่มีต่อ morphology (ศาสตร์ที่ว่าด้วยรูปแบบและโครงสร้าง) ซึ่งโดยสาระแล้ว เขามองว่า มันเป็นผลลัพธ์ของการแปรรูปอย่างต่อเนื่องของการเจริญเติบโต, องค์ระบบดังกล่าวได้พัฒนาขึ้นมาจากเมล็ดสู่รูปลักษณ์ที่โตเต็มที่. Goethe เข้าใจถึงกระบวนการอันนี้ที่เป็นการคลี่คลายอย่างสอดคล้องเชื่อมโยงของระเบียบแบบแผนที่เป็นพลวัตรภายใน, ความจำเป็นภายในและความจริง ซึ่งได้ถูกเผยต่อประสบการณ์ของเรา เกี่ยวกับคุณสมบัติที่เด่นชัดต่างๆของชนิดพันธุ์พืช: ไม่ว่าจะเป็นลิลลี่ กุหลาบ หรือ delphinium. ประสบการณ์อันนี้ได้รวมไปถึงคุณภาพต่างๆ: นั่นคือ ความรู้สึกของใบและกลีบดอก, รสชาติของน้ำหล่อเลี้ยง, กลิ่นและสีของดอกไม้. สิ่งเหล่านี้, รวมกับรายละเอียดในการสำรวจในเชิงคุณภาพและรูปทรง อย่างเช่น จำนวน, รูปร่าง และการจัดการของใบ, กลีบเลี้ยงของดอกและกลีบดอก, มันทำให้เราเข้าใจแบบหยั่งรู้(intuition)ต่อธรรมชาติขององค์ระบบทั้งหมด. ทั้งหมดมีคุณสมบัติของการอุบัติขึ้นมาแบบไม่คาดฝัน(emergent properties). มันได้ถูกแสดงออกมาในเทอมของคุณภาพต่างๆ เช่นเดียวกับเชิงปริมาณ.

ยกตัวอย่างเช่น เรื่องของสุขภาพอนามัยที่ดี เป็นคุณสมบัติของการอุบัติขึ้นมาอันหนึ่งขององค์ระบบต่างๆของการดำรงชีวิต ซึ่งไม่สามารถที่จะได้รับการนิยามในเทอมต่างๆทางด้านปริมาณชุดหนึ่ง อย่างเช่น แรงดันโลหิต, อุณหภูมิในร่างกาย, จำนวนของเซลล์เม็ดเลือด, เป็นต้น. สุขภาพ ได้ถูกแสดงออกมาในความหลากหลายของคุณสมบัติต่างๆ อย่างเช่น สภาวะ, คุณภาพเกี่ยวกับความสลับซับซ้อน, โทนสีของผิวหนังและกล้ามเนื้อ, ความรู้สึกดี, ความฉับไว,และอื่นๆ.

ขนบประเพณีที่แตกต่างออกไปเกี่ยวกับการรักษาหรือการบำบัด จะมีการใช้บรรทัดฐานที่ผิดแผกไปในเรื่องการวินิจฉัยเกี่ยวกับสุขภาพอนามัยที่ดี, แต่ผู้ปฏิบัติการโดยรวม ทั้งหมดจะพูดถึงวิธีการในการอ่านรวมๆทั้งหมดเหล่านี้ จากการตรวจสอบเกี่ยวกับส่วนต่างๆของร่างกาย โดยประเมินมันในเชิงคุณภาพ เช่นเดียวกับการประเมินในเชิงปริมาณ. กระบวนการเกี่ยวกับการวินิจฉัยโรคและการตัดสินบนการรักษาที่เหมาะสม บ่อยครั้ง ได้รับการอธิบายในขนบประเพณีเหล่านี้ในฐานะที่เป็นศิลปะอันหนึ่ง เช่นเดียวกับที่มันเป็นเรื่องของวิทยาศาสตร์.

แต่อย่างไรก็ตาม, บรรดานักวิทยาศาสตร์แบบจารีต มีแนวโน้มที่จะขัดขวางการวิธีการวินิจฉัยเช่นนี้ และตั้งคำถามหรือข้อสงสัยต่อความถูกต้องชอบธรรมของมันในฐานะที่เป็นวิทยาศาสตร์ที่แท้จริงหรือไม่. แต่มันมีเหตุผลภายในไม่ใช่หรือว่า ทำไม มันไม่ควรที่จะเป็นระเบียบวิธีทางวิทยาศาสตร์,เพราะ แง่มุมอันนั้น มันเพ่งเล็งหรือให้ความสนใจต่อรูปการณ์ทั้งหลายของโลก ซึ่งได้รับการเชื่อมโยงกับคุณภาพต่างๆ ?

มันมีเหตุผลใช่ไหมที่ว่า ทำไมคุณภาพต่างๆจึงจะไม่เป็นตัวชี้วัดที่เชื่อถือได้เกี่ยวกับภาวะที่เป็นวัตถุวิสัย ? แต่อย่างไรก็ตาม จากกรณีตัวอย่างข้างล่างนี้ เป็นบทพิสูจน์อันหนึ่งซึ่งจะบอกกับเราว่า นี่คือตัวอย่างที่บ่งชี้ว่า ทำไมเราจึงสามารถดำเนินการต่อไปได้ด้วยคำถามที่ยากอันนี้ ซึ่งรูปการณ์ต่างๆโดยสาระแล้วเกี่ยวกับระเบียบวิธีทางวิทยาศาสตร์ยังคงได้รับการรักษาเอาไว้ ขณะที่ได้มีการขยายคำถามไปสู่การศึกษาเกี่ยวกับคุณภาพ.

กรณีตัวอย่างที่จะยกมานี้ เป็นผลงานของ Franoise Wemelsfelder และเพื่อนร่วมงานวิจัยของเธอที่ the Scottish Agricultural College ใน Edinburgh. ความสนใจอย่างแรกของเธอเป็นเรื่องเกี่ยวกับสวัสดิภาพของสัตว์, โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในบริบททางด้านเกษตรกรรม. ข้อเสนอพื้นฐานของเธอก็คือว่า มนุษย์สามารถที่จะประเมินคุณภาพเกี่ยวกับชีวิตได้แม่นยำ ซึ่งได้รับประสบการณ์จากสัตว์ตัวหนึ่ง ด้วยการสังเกตุถึงพฤติกรรมของมันได้ไหม ?  กล่าวคือ, ประสบการณ์ที่เป็นส่วนตัวของสัตว์ตัวหนึ่งเป็นสิ่งที่เปิดเผยตรงไปตรงมา และสามารถได้รับการประเมินอย่างเชื่อถือได้โดยการสังเกตุได้หรือไม่. นี่คือสมมุติฐานอันหนึ่งซึ่งพวกเราส่วนใหญ่รู้ด้วยตัวเอง, และในประสบการณ์ทั้งหมดของเรายืนยันเรื่องอันนี้.

แต่อย่างไรก็ตาม, วิทยาศาสตร์ได้วางการประเมินคุณค่าๆต่างๆอันนั้นเอาไว้ภายใต้ข้อสงสัย, โดยอ้างว่า คุณภาพต่างๆเป็นเรื่องของภาวะอัตวิสัย (มันไม่ใช่ความจริงเชิงภววิสัย) ซึ่งข้ออ้างนี้ได้ถูกเสนอขึ้นมา, วิทยาศาสตร์มองว่า แต่ละคนต่างก็มีความรู้สึกที่แตกต่างกัน มีประวัติและประสบการณ์ส่วนตัวของพวกเขาเองในชีวิต. เพราะฉะนั้น การประเมินคุณค่าต่างๆเชิงคุณภาพ จึงเป็นสิ่งที่ไม่อาจวางใจได้และไม่เป็นวิทยาศาสตร์โดยธรรมชาติของตัวมันเอง. อันนี้คือความคิดของกาลิเลโอ, และได้ถูกปันทัศนะดังกล่าวไปสู่บรรดานักวิทยาศาสตร์เป็นจำนวนมาก. ส่วนสำหรับ Wemelsfelder และทีมงานของเธอ ได้แสดงให้เห็นถึงการทำการตรวจสอบประเด็นนี้อย่างเป็นระบบ, และได้มีการเสนอหลักฐานว่ามันผิดอย่างไร.

งานวิจัยของ   Wemelsfelde ทำขึ้นโดยอาศัยกลุ่มคน 18 คนที่ทำงานร่วมกันกับหมู 20 ตัว. คนทั้ง 18 คนที่คัดมานี้ ทุกคนไม่มีประสบการณ์อะไรโดยเฉพาะเกี่ยวกับฟาร์มเลี้ยงสัตว์เลย พวกเขาได้รับการแสดงเรื่องราวต่างๆให้เห็นโดยผ่านวิดีโอต่างๆเกี่ยวกับหมู 20 ตัวที่มีปฏิกริยากับสิ่งๆหนึ่งภายใต้เงื่อนไขมาตรฐานต่างๆ (ตัวอย่างการทดลองก็คือ นำเอาปากกาด้ามหนึ่งไปวางกับฟางข้าว และ Wemelsfelder เสนอสิ่งนี้ต่อพวกมันเพื่อให้มันมีปฏิกริยาต่อสิ่งดังกล่าว). และหลังจากที่ได้เห็นปฏิกริยาของหมูกับเงื่อนไขนี้แล้ว แต่ละคนก็ประเมินพฤติกรรมของหมูอย่างอิสระ คนทั้ง 18 คนได้ มีการใช้คำอธิบายต่างๆที่พวกเขารู้สึกว่า ได้แสดงออกถึงคุณภาพของพฤติกรรมที่ได้รับการสังเกตุ. คำที่นำมาใช้ มีทั้ง “ชอบสังคม”(sociable), “อยากรู้อยากเห็น”(inquisitive), “สนใจ”(interested), “ชอบเล่น”(playful), ชอบพักผ่อน(relaxed), ไม่ค่อยสงบ(agitated), “ชอบพักผ่อน”(relaxed), และอื่นๆ.

ต่อมา ข้อมูลอันนี้ได้ถูกนำมาใช้อ่านเพื่อดูว่า ถ้าหากมันมีความสอดคล้องต้องกันระหว่างปัจเจกชนแต่ละคน ในการประเมินปฏิกริยาของหมูกับเงื่อนไขการทดลอง ก็แสดงว่าการประเมินในเชิงคุณภาพ สามารถที่จะนำไปสูการเผยให้เห็นการประเมินในเชิงปริมาณได้ (โดยพวกหมู ผ่านพฤติกรรมต่างๆของพวกมัน). ปฏิบัติการอันนี้, เรียกว่า”การเลือกบรรยายอย่างอิสระ”(free choice profiling), ซึ่งตามปกติได้ถูกนำมาใช้ในการประเมินหรือกำหนดคุณภาพของอาหารหรือเครื่องดื่ม.

ในการศึกษาหมู มันมีความสอดคล้องต้องกันในระดับที่สูงมากในการประเมินต่างๆของปัจเจกชนทั้งหลายที่มีเบื้องหลังประสบการณ์ที่ต่างกัน, ถึงแม้ว่า จะมีคนบางคนซึ่งบรรยายต่างออกไป และมีความเห็นที่ไม่สอดคล้องกับคนอื่นก็ตาม. จะเห็นได้ว่า การดำเนินการนี้ได้รักษาสาระสำคัญอันหนึ่งของระเบียบวิธีการทางวิทยาศาสตร์เอาไว้: นั่นคือ ความรู้ที่เชื่อถือได้ซึ่งขึ้นอยู่กับความเห็นสอดคล้องกันระหว่างปัจเจกแต่ละคน ผู้ซึ่งยอมรับหรือมีความเห็นลงรอยกันเกี่ยวกับการสังเกตุ.

มันไม่มีอำนาจต่างๆในทางวิทยาศาสตร์. แต่ละคนมีสิทธิที่จะไม่เห็นด้วยกับมติส่วนใหญ่, และพวกเขาสามารถที่จะเปลี่ยนแปลงมันได้โดยการทำให้คนอื่นๆเชื่อว่า การประเมินของพวกเขามันลงรอยกันมากกับหลักฐานเท่าที่จะหาได้. การศึกษาเรื่องหมูได้แสดงให้เห็นว่า การตัดสินของคนนั้น ในเรื่องเกี่ยวกับคุณภาพต่างๆของประสบการณ์ที่เป็นอัตวิสัยในเรื่องสัตว์เป็นสิ่งที่เชื่อถือได้. มันได้บ่งชี้ว่า สิ่งที่เราทำตลอดเวลาในชีวิตความเป็นอยู่ของเรานั้น ในเรื่องของการประเมินเกี่ยวกับคุณภาพต่างๆ มิได้เป็นไปตามอำเภอใจ และมีลักษณะเฉพาะตัว แต่โดยพื้นฐานแล้วมันเป็นสิ่งที่เชื่อถือได้. ความสามารถอันนี้เป็นบางสิ่งบางอย่าง ซึ่งสามารถที่จะได้รับการบ่มเพาะขึ้นมาอย่างเป็นระบบได้ในทางวิทยาศาสตร์, สร้างดุลยภาพขึ้นมาบนวิธีการเชิงปริมาณและการวิเคราะห์. ดังนั้น เราจึงมาถึงวิทยาศาสตร์อันหนึ่งที่ได้รวมเอาเรื่องของคุณภาพเข้ามาด้วย เช่นเดียวกับเรื่องของปริมาณ.

การมีส่วนร่วม(Participation)

ปัจจุบัน เราได้เรียนรู้ถึงธรรมชาติอันละเอียดอ่อน ซึ่งดำรงอยู่ภายในหลักการต่างๆเกี่ยวกับการอุบัติขึ้นมาในเชิงสร้างสรรค์, มันเป็นแบบแผนที่มีเหตุผลอันหนึ่งที่จะต้องเรียนรู้อย่างเท่าเทียมในความเกี่ยวโยงของเรากับกระบวนการทางธรรมชาติ. อันนี้มีนัยะว่า เราได้บ่มเพาะ ไม่เพียงสติปัญญาในเชิงวิเคราะห์ของเราขึ้นมาเท่านั้น ในความเข้าใจถึงรูปการณ์ต่างๆซึ่งเข้าใจได้ของธรรมชาติ, แต่ยังหมายรวมถึงการหยั่งรู้(intuition)ของเราในฐานะที่เป็นพาหนะของความเข้าใจ และการมีส่วนร่วมในการสร้างสรรค์ที่อุบัติขึ้นมาของกระบวนการทางธรรมชาติ ซึ่งรวมไปถึงการสร้างสรรค์ของพวกเราเองด้วย.

การบ่มเพาะการหยั่งรู้(intuition)ขึ้นมา เป็นวิธีการเชิงปฏิบัติที่รอบคอบสุขุม ในการค้นคว้าสืบสวน ซึ่งได้ให้ความสนใจต่อความรู้สึกต่างๆที่เกิดขึ้นมาในการเผชิญหน้าอย่างเป็นระบบด้วยกระบวนการทางธรรมชาติ, เช่นเดียวกับการสำรวจอย่างละเอียดเกี่ยวกับคุณสมบัติเฉพาะต่างๆในด้านจำนวน ซึ่งได้นำไปสู่ประสบการณ์อันหนึ่งของทั้งหมด และคุณภาพต่างๆของพวกมัน. ความเป็นทั้งหมดอันนั้นเป็นองค์ระบบหนึ่ง ซึ่งคุณสมบัติที่เด่นชัดของมัน เราต้องการทำความเข้าใจ เพื่อที่จะบอกเล่าถึงมันได้อย่างเหมาะสม. เช่นดังตัวอย่างที่ผ่านมาข้างต้น, เกี่ยวกับการวินิจฉัยโรคที่สอดคล้องต้องกันซึ่งปรากฎขึ้นมาจากอาการต่างๆชุดหนึ่ง จากคุณภาพต่างๆของสุขภาพ ซึ่งทำให้เกิดความเข้าใจอย่างถ่องแท้ต่อการบำบัดรักษาที่เหมาะสม. โดยการให้ความสนใจกับความรู้สึกและการหยั่งรู้(intuition) และการบ่มเพาะมันขึ้นมา ในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของวิถีแห่งความรู้ซึ่งได้มาและเชื่อถือได้เกี่ยวกับโลก, เราสามารถเรียนรู้เพื่อการมีส่วนร่วมอย่างละเอียดอ่อน แทนที่จะควบคุมหรือจัดการ.

นัยะต่างๆของโลกทัศน์เกี่ยวกับการมีส่วนร่วมเป็นสิ่งที่ลึกซึ้ง. ส่วนกระบวนทัศน์เกี่ยวกับการควบคุมของวิทยาศาสตร์ เกิดขึ้นมาจากการแยกส่วนกันอันหนึ่งระหว่างผู้ควบคุม กับสิ่งที่ถูกควบคุม, การแยกตัวของตัวเองจากวัตถุ, การแยกตัวของมนุษย์จากธรรมชาติ. อันนี้พัฒนาขึ้นมาจากการแบ่งแยกแบบ Cartesian (หมายถึงพวกที่ยึดถือตามความคิดของ Decartes) ซึ่งแยกจิตออกจากสสาร. แต่อย่างไรก็ตาม การฟื้นฟูเรื่องของคุณภาพต่างๆในฐานะที่เป็นรูปการณ์ของวัตถุวิสัยที่สังเกตุการณ์ได้เกี่ยวกับโลก เรียกร้องว่า เราจะต้องคิดกันใหม่ถึงนิยามความหมายเกี่ยวกับสสาร.

พวกเราและสิ่งที่มีชีวิตอย่างอื่นๆได้ปรากฎตัวขึ้นมาโดยผ่านกระบวนการวิวัฒนาการ ซึ่งโดยทั่วไปได้รับการพิจารณาว่าเริ่มต้นขึ้นมาจากสสารที่ไม่มีชีวิต. แต่ต่อมา คุณภาพต่างๆและประสบการณ์มันมาจากที่แห่งใดกันล่ะ ? อันที่จริงถ้าหากว่า มันคือคุณสมบัติต่างๆที่อุบัติขึ้นของสิ่งมีชีวิตที่สลับซับซ้อน, มันก็จะต้องมีศักยภาพในสสาร สำหรับการอุบัติขึ้นมาของมันเช่นกัน. ความสอดคล้องลงรอยกันเรียกร้องว่า สสารมันมีรูปลักษณ์พื้นฐานบางอย่างของความรู้สึกในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งเกี่ยวกับธรรมชาติของมัน; อีกอย่างหนึ่ง เรามีสิ่งมหัศจรรย์ของการได้มาซึ่งบางสิ่งจากการไม่มีอะไรเลย.

Brain Goodwin