Untitled Document

กล่าวคือเมื่อวิทยาศาสตร์ตะวันตกมองธรรมชาติว่าเป็นเรื่องของโลกรอบตัวเรา (the world around us) นั้น ท่าทีแห่งการมองโลกและท่าทีที่ปฏิบัติต่อโลกภายนอก จะมีลักษณะที่ให้คุณค่าและความหมายไปที่โลกภายนอกเป็นหลัก ดังนั้นการมีปฏิสัมพันธ์กับวัตถุสิ่งของภายนอก จะใช้เรื่องภายนอกเป็นตัวเปรียบเทียบ ดังการเกิดขึ้นของหน่วยนับต่างๆ จากการชั่ง ตวง วัด นั้น เป็นไปเพื่อเทียบเคียงปริมาณของวัตถุล้วนๆ ทำให้เกิดการสร้างมาตรฐานต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นน้ำหนักมาตรฐาน, ความยาวมาตรฐาน และเวลามาตรฐาน ซึ่งต้องเทียบเคียงจากระบบของวัตถุภายนอกทั้งสิ้น

ในวิทยาศาสตร์ตะวันออก โดยการศึกษาจากผลงานของพระสิริมังคลาจารย์ ท่านได้ให้ความสำคัญของการ ชั่ง ตวง วัด เรื่องของโลกวัตถุ และมีการเปรียบเทียบขนาดของการชั่ง ตวง วัด ของวัตถุเช่นเดียวกัน แต่มีนัยของคุณค่าและความหมายแตกต่างออกไป กล่าวได้ว่า แม้จะเป็นการหยั่งถึงความจริงของธรรมชาติในโลกฝ่ายวัตถุล้วนๆ เหมือนกัน แต่อธิบายธรรมชาติได้แตกต่างกัน

การศึกษาพัฒนาการของระบบหน่วยและผลกระทบต่อสังคมไทย, การศึกษาและวิเคราะห์สังขยาปกาสกฎีกา และการวิเคราะห์เปรียบเทียบคุณค่า และความหมายจากสังขยาปกา สกฎีกา กับวิทยาศาสตร์ตะวันตกในโลกปัจจุบัน จึงเป็นงานหลักในบทศึกษานี้ เพื่อนำสาระจากภูมิปัญญาโบราณให้เป็นทางเลือกใหม่ของวิทยาศาสตร์ในโลกปัจจุบัน

การศึกษาพัฒนาการของระบบหน่วยและผลกระทบต่อสังคมไทย
เมื่อย้อนกลับไปในสายอารยธรรมโบราณที่ผ่านมา มนุษย์เริ่มรู้จักนับวัตถุสิ่งของ สัตว์เลี้ยง ด้วยการนับนิ้วมือ ต่อมาก็พัฒนาเป็นการนับด้วยก้อนดิน การขมวดปมเชือก การขีดหรือแกะสลักบนต้นไม้ มาในสมัยบาบิโลนผลจากการติดต่อค้าขาย ทำให้ต้องมีการเปรียบเทียบ เพื่อการแลกเปลี่ยน และการเก็บภาษี นอกจากนี้ ยังมีการทำปฏิทิน และสร้างมาตราเกี่ยวกับเวลาเกิดขึ้น หน่วยจึงเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับการนับ และมีความจำเป็นต่อการกำหนดหมายรู้ร่วมกัน

ความเป็นมาของมาตราวัด
มาตราการวัดในยุคแรกๆ จะคิดเทียบมาจากร่างกายของมนุษย์ คือใช้มนุษย์เป็นศูนย์กลางในการวัด ใช้ร่างกายเป็นตัวเทียบ เรียกว่าหน่วยร่างกาย (Body units) คือจากนิ้ว (digit) ไปเป็นฝ่ามือ (palms) ฝ่ามือก็คือความกว้างของนิ้วทั้งสี่ที่เรียงชิดติดกัน จากฝ่ามือเมื่อกางนิ้วขยายออกเต็มที่ วัดจากปลายนิ้วหัวแม่มือ ไปยังปลายนิ้วก้อย ก็เรียกว่า คืบ (span) ใช้คืบนี้วัดแขนจากปลายนิ้วกลางไปยังข้อศอก เรียกว่า ศอก (cubit) และด้วยสัดส่วนของร่างกายมนุษย์พบว่า ความสูงของมนุษย์ (stature) จะเท่ากับสี่ศอก และยังเท่ากับความกว้างที่มนุษย์กางแขนออกทั้งสองข้าง นั่นคือ ความยาวที่ได้จากการวัดจากปลายนิ้วกลางซ้าย ผ่านไปยังปลายนิ้วกลางขวาจะมีค่าประมาณเท่ากับความสูงของคนคนนั้นนั่นเอง โดยเหตุนี้มนุษย์สามารถหาความสัมพันธ์ของระยะต่างๆ โดยเทียบจากตนเอง มีชื่อจากสรีระของตนเองเป็นหน่วย ทำให้เกิดความเชื่อมโยงเป็นระยะต่างๆ ได้ว่า

4 นิ้ว (digit) เป็น 1 ฝ่ามือ (palm)
3 ฝ่ามือ (palm) เป็น 1 คืบ (span)
2 คืบ (span) เป็น 1 ศอก (cubit)
4 ศอก (cubit) เป็น 1 ความสูงของคน (stature) หรือระยะที่กางแขนเหยียดออกทั้งสองข้าง

การเชื่อมโยงของชื่อหน่วยทำให้มีเรื่องราวที่เกี่ยวข้องระหว่างมนุษย์กับกิจกรรมของมนุษย์ หน่วย ในยุคนี้จึงมีลักษณะเป็นอัตภาวะ (subjective) คือเทียบมาจากตน

นอกจากนี้ การชั่งและตวงก็ยังสัมพันธ์กับสิ่งใกล้ตัวที่สุดคืออาหาร อันได้แก่ข้าว และข้าวหรือธัญญมาสนี้ก็ยังเป็นส่วนสำคัญของการวัดระยะอย่างละเอียดลึกลงไปจากร่างกายของมนุษย์อีกด้วย การชั่งตวงวัดเพื่อหาปริมาณ และขนาดในแต่ละถิ่นฐาน มีความแตกต่างกันออกไปตามความหลากหลายของพืชพันธ์ธัญญาหารนั้น เช่น ในอังกฤษโบราณใช้ข้าวบาร์เลย์ (barleycorn) เป็นตัววัด ไม่เฉพาะต่างท้องถิ่นเท่านั้น แม้ในท้องถิ่นเดียวกันต่างหมู่บ้านต่างที่กันก็ใช้แตกต่างกัน สังคมและชุมชนหนึ่งๆ มีสิ่งกำหนดหมายใช้สืบทอดต่อกันมาเป็นประเพณี ก็เรียกว่าเป็น "หน่วยตามวิธีประเพณี" หรือ "หน่วยตามประเพณี" (Customary units) ไม่ว่าจะเป็นโรมัน อียิปต์ กรีก อินเดีย ฯลฯ หน่วยที่วัดจากร่างกายมนุษย์ ก็ถือเป็นหน่วยตามวิธีประเพณี ผูกพันกับวิถีชีวิตในยุคเกษตรกรรมและอารยธรรมข้าว อย่างแน่นแฟ้น

ทุกอารยธรรม พยายามหาเทคนิคการวัดให้เพียงพอต่อความจำเป็นในขณะนั้น มีการหยิบยืมความคิด แลกเปลี่ยนกันระหว่างอารยธรรม เมื่ออารยธรรมใดขยายตัว มีอิทธิพลครอบครองอาณาบริเวณมากขึ้น ความจำเป็นในการหาหน่วยมาตรฐาน (Standard units) ก็เพิ่มมากขึ้น จากเดิมที่ใช้เทียบวัดระยะจากขนาดของร่างกาย ใช้ความสามารถในการทำงานในไร่นาของสัตว์เลี้ยงเช่นวัว, ควาย เป็นตัววัดพื้นที่ ใช้ก้อนหินเป็นตัววัดน้ำหนัก และใช้ผิวที่ห่อหุ้มเป็นต้น เทียบวัดหาปริมาตร ก็เปลี่ยนไป

ระบบเมตริกแห่งยุควิทยาศาสตร์และอุตสาหกรรม
การก้าวเข้าสู่ยุควิทยาศาสตร์และอุตสาหกรรม การเกิดขึ้นของระบบทุนนิยม (the rise of Capitalism) ซึ่งเป็นระบบการผลิตและจำหน่ายรวมทั้งการแลกเปลี่ยนสินค้าที่เกิดขึ้นภายหลังการปฏิวัติทางการค้า (The Commercial Revolution) ในคริสตศตวรรษที่ 16ในยุโรปนั้น มีอิทธิพลในการกำหนดบทบาทของวิทยาศาสตร์ให้เดินตามความต้องการของระบอบทุนนิยม คือ สามารถพัฒนาความละเอียดแม่นยำของการวัดไปพร้อมๆ กับการปรับเปลี่ยนความหมายของหน่วยให้ลงร่องอยู่ในระบบเดียวกัน ในที่สุดยุโรปก็สูญเสียความหลากหลายของหน่วยตามวิธีประเพณีไป

เมื่อปี พ.ศ. 2334 (ค.ศ. 1791) เป็นต้นมา นักวิทยาศาสตร์ได้คิดพัฒนาระบบเมตริก (metric) ขึ้น และถึงกับกล่าวว่า ระบบเมตริก เป็นระบบมาตรฐานที่ใช้ง่ายที่สุด อย่างน้อยด้วยเหตุผล 2 ประการ คือ

1. เป็นระบบของเลขฐานสิบ หมายถึง การเพิ่มค่าจากหน่วยหนึ่งขึ้นไป หรือลดค่าลงมาอีกหน่วยหนึ่งนั้น เพิ่มโดยขนาดของ 10 เท่า เช่นจาก หนึ่งเมตร แบ่งเป็น 10 ส่วน เรียก เดซิเมตร และเดซิเมตร แบ่งเป็น 10 ส่วน เรียกแต่ละส่วนเป็น เซนติเมตร ในขณะที่ระบบของหน่วยตามวิธีประเพณีนั้นไม่มีตัวเลขที่แน่นอนคงที่ที่แสดงความสัมพันธ์ แต่เปลี่ยนไปตามขนาดของสิ่งนั้นๆ เช่น จาก 4 นิ้ว เป็น 1 ฝ่ามือ แต่ 3 ฝ่ามือ จึงจะเป็น 1 คืบ ไม่ใช่ 4 ฝ่ามือเป็น 1 คืบ และก็มิใช่ 4 คืบเป็น 1 ศอก เป็นต้น

2. ในระบบเมตริกนั้นมีหน่วยพื้นฐาน (Basic unit) เพียงแค่ 7 หน่วยพื้นฐานเท่านั้น ในขณะที่หน่วยตามวิธีประเพณีมีมากกว่า 20 หน่วยพื้นฐาน สำหรับ 7 หน่วยพื้นฐานของระบบเมตริก ได้แก่

2.1 เมตร (meter) เป็นหน่วยพื้นฐานของ ความยาว
2.2 กิโลกรัม (kilogram) เป็นหน่วยพื้นฐานของ มวล
2.3 วินาที* (second) เป็นหน่วยพื้นฐานของ เวลา [*คำว่า "วินาที" นี้ปัจจุบัน ใช้เป็นคำแปลของคำว่า "second" แต่จริงๆ แล้วมีที่มาที่แตกต่างกันอย่างมาก ระหว่างคำว่า "วินาที" กับคำว่า "second" จากการวิเคราะห์ระบบหน่วยในจักกวาฬทีปนี กัณฑ์ที่ 6 ของพระสิริมังคลาจารย์ พบว่า 1 วินาที (วินาทิกา) ประมาณเท่ากับ 24 seconds ดังจะได้กล่าวต่อไป]
2.4 เคลวิน (kelvin) หรือเซลเซียส (Celsius) เป็นหน่วยพื้นฐานของอุณหภูมิ
2.5 แอมแปร์ (ampere) เป็นหน่วยพื้นฐานของ ไฟฟ้า
2.6 โมล (mole) เป็นหน่วยพื้นฐานของปริมาณสารในปฏิกิริยาเคมี
2.7 แคนเดลา (candela) เป็นหน่วยพื้นฐานของปริมาณความเข้ม ของการส่องสว่าง

นอกจากหน่วยพื้นฐานทั้ง 7 แล้ว ยังมีหน่วยเสริม (Supplementary units) เช่น หน่วยวัดมุมระนาบ เรียกว่าเรเดียน (radian) และหน่วยวัดมุมตัน เรียกว่า สตีเรเดียน (steradian) ทั้งนี้โดยมีหน่วยที่เกิดขึ้นจากการนำหน่วยพื้นฐานหลายหน่วยมาประกอบกัน เรียกเป็นหน่วยอนุพันธ์ (Derived units) เช่น หน่วยของความเร็วซึ่งประกอบไปด้วยหน่วยของระยะทาง กับหน่วยของเวลา เป็นต้น เหล่านี้ทำให้ระบบการค้าแผ่ขยายและเกิดความสะดวกในการซื้อขายแลกเปลี่ยนมากยิ่งขึ้น

เกณฑ์มาตรฐานเปลี่ยนความหมายเปลี่ยน
เมื่อพัฒนาการทางสังคมเข้าสู่ยุคที่ต้องใช้กฎกณฑ์มาตรฐานทางอุตสาหกรรมในการซื้อขายสินค้า สิ่งที่เคยเป็นลักษณะเฉพาะ ความหมายเดิมของหน่วยก็ได้กลายความหมายไป จากความสัมพันธ์เชื่อมโยงของร่างกายมนุษย์มาเป็นวัตถุสิ่งของต่างๆ จากสิ่งที่เป็นกายภาพของมนุษย์ไปเป็นเกณฑ์มาตรฐานจากภายนอก ยิ่งลักษณะเฉพาะของยุคอุตสาหกรรมได้เน้นความชำนาญพิเศษเฉพาะด้านด้วยแล้ว ความหมายต่างๆ ที่เคยรวมกันก็แยกกระจายไปอยู่ตามสาขาวิชาต่างๆ อย่างยากที่จะเชื่อมโยงกัน

ดังตัวอย่าง หน่วยพื้นฐานของระยะทางว่าเป็น meter นั้น เดิมเมื่อมนุษย์วัดขนาดออกมาจากสิ่งเล็กๆ ไปถึงสิ่งที่ใหญ่กว่าตนเองก็จะเทียบเคียงเอากับโลก แนวความคิดหลักก็คือ ระยะ 1 เมตร คือระยะทางหนึ่งในสิบล้านส่วนของระยะทางจากเส้นศูนย์สูตรไปยังขั้วโลก หรือ หนึ่งในสิบล้านส่วนของระยะทางหนึ่งในสี่ของเส้นรอบวงของโลก ดังใน ปี พ.ศ. 2335 - 2341 Me'chain และ Delambre วัดระยะทางระหว่างเมือง Dunkirk กับ Barcelona แล้วคำนวณหาเส้นรอบวงของโลก มาเป็นตัวอ้างอิงให้กำหนดเป็นระยะ 1 เมตร นั่นคือระยะเป็นเมตรยังมีความสัมพันธ์ในเชิงความหมายเกี่ยวเนื่องกับโลกที่มนุษย์อยู่อาศัยนี้

ต่อมามโนทัศน์เกี่ยวกับเมตรก็เปลี่ยนไป ระยะทาง 1 เมตรไปอิงกับเกณฑ์มาตรฐานใหม่ ขาดไปจากฐานความคิดเดิม โดยกำหนดให้ 1 เมตรมีค่าเท่ากับ แท่ง platinum-iridium alloy ที่เป็นส่วนผสมของโลหะ platinum 90% และ iridium 10% มี หน้าตัดเป็นรูปตัว X ระยะ 1 เมตร คือระยะที่วัดจากขีดปลาย 2 ข้างของแท่งมาตรฐาน ณ อุณหภูมิ 0 องศาเซสเซียส และถือว่า เป็นแท่งมาตรฐานสากลของความยาว 1 เมตร (International Prototype Metre) เก็บรักษาไว้ที่สำนักมาตรฐาน ชั่ง ตวง วัด ระหว่างประเทศ (International Bureau of Weight and Measures)ในเมืองแซร์ฟ (Severes)ใกล้กรุงปารีสประเทศฝรั่งเศส เพื่อใช้เป็นตัวมาตรฐานเทียบขนาด 1 เมตรของประเทศต่างๆ ทั่วโลก

ต่อมาความหมายเปลี่ยนไปอีก กล่าวคือ เพื่อให้ละเอียดมากยิ่งขึ้น จึงเปลี่ยนไปเทียบกับความละเอียดของความยาวช่วงคลื่น(wavelength)ของแสง นั่นคือได้มีการกำหนดนิยามใหม่ (re-define) ว่า 1 เมตร มีค่าเท่ากับ 1,650,763.73 เท่า ของความยาวช่วงคลื่น ของอะตอมของธาตุ krypton (Kr) ซึ่งถือกันว่าให้ความแม่นยำสูงมาก จนกระทั่งทำให้ความคลาดเคลื่อนเหลือเพียงแค่ หนึ่งในร้อยล้านส่วนเท่านั้น

ในเดือนตุลาคม 1983 (2526) คำว่า meter ถูกเปลี่ยนความหมายไปอีกเป็นว่า 1 meter คือระยะทางที่แสงเดินทางในสุญญากาศ ด้วยเวลา 1 ใน 299,792,458 second นิยามนี้เกิดจากการวัดความเร็วแสงได้แม่นยำขึ้น ว่ามีความเร็ว 299,792,458 meter ต่อ second ในสุญญากาศ

การเปลี่ยนแปลงความหมายของคำนิยามหน่วยนี้ แสดงให้เห็นถึงโลกทัศน์ที่เปลี่ยนไปของมนุษย์ จากยุคเกษตรกรรมมาสู่อุตสาหกรรม เมื่อนิยามของ meter เปลี่ยนไป ความหมายเดิมก็แยกห่างออกไปจากความสัมพันธ์ของกายมนุษย์และขนาดของโลก

meter ในคำเดิมมาจากภาษาละตินว่า metrum, มาจาก ภาษากรีกว่า metron แปลว่า การวัด (measure) มาจาก Old French ว่า metre ความหมายที่เข้าใจทั่วไปก็เป็นเรื่องของเครื่องมือวัด เช่น kilometer, barometer และยังหมายถึงบุคคลผู้วัดก็ได้ เช่นรากศัพท์ Anglo-Saxon ก็มาจากคำว่า metan แปลว่า to measure นอกจากนั้นยังมีความหมายในเรื่องของการบอกจังหวะในเพลง โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน ถือเป็นมาตราบอกจังหวะ คือการเกิดซ้ำๆ เป็นช่วงๆ ที่สัมพันธ์กับความรู้สึกนึกคิด และอารมณ์ของมนุษย์ ในขณะที่ความหมายของเมตรด้วยนิยามของความยาวช่วงคลื่นนั้นทำให้จินตนาการด้านอารมณ์ของมนุษย์กลายเป็นคนละส่วนกันไป

หน่วยของมวล ก็เช่นเดียวกัน คำว่า gram มีรากศัพท์มาจากภาษาฝรั่งเศสว่า gramme และมาจากภาษาละตินว่า gramma แปลว่า น้ำหนักน้อยๆ ในภาษากรีกก็คือคำว่า graphein หมายถึงสิ่งที่เขียน วาด เช่น telegram ต่อมาเมื่อ gram ถูกจัดอยู่ในหน่วยพื้นฐานของน้ำหนัก (Basic Unit of Weight) ในระบบ metric นั้น ได้กำหนดเป็นข้อตกลงว่า มีขนาดเท่ากับหนึ่งในพันส่วนของมวลของแท่ง platinum รูปทรงกระบอก โดยแท่ง platinum นี้ มีปริมาตรเป็น 1000 เท่าของน้ำบริสุทธิ์ที่อุณหภูมิ 4 องศาเซสเซียส ในขณะที่มาตรฐานนี้ยังกำหนดใช้อยู่นั้น ในปี พ.ศ. 2432 ก็มีการกำหนดมาตรฐานใหม่ โดย International Prototype kilogram แห่งฝรั่งเศส ที่สร้างกิโลกรัมมาตรฐาน จาก platinum-iridium เช่นเดียวกับไม้เมตรมาตรฐานนั้น โดยให้ขนาดความสูงของโลหะผสมนี้สูงเท่ากับเส้นผ่าศูนย์กลางของทรงกระบอก ให้ถือเป็นมาตรฐานอย่างใหม่ ว่าเป็น 1 กิโลกรัม

ความหมายของ gram ที่เป็นเรื่องของวิทยาศาสตร์กลายเป็นความหมายของแท่ง platinum มาตรฐานเช่นเดียวกับเรื่องของเมตรที่หมายถึงแท่ง platinum-iridium

เมื่อสืบค้นหาความหมายเดิม ที่เป็นมิติทางนามธรรมควบคู่กันมากับมิติทางกายภาพ ผ่านทางความหมายของหน่วยนั้น การแสวงหาเกณฑ์มาตรฐานจากสิ่งภายนอก ประสบความสำเร็จสูงยิ่ง อีกทั้งระบบเศรษฐกิจในยุคแข่งขันปัจจุบัน ทำให้ต้องอาศัยเกณฑ์มาตรฐานมากยิ่งขึ้น การตีค่าราคา ความเชื่อถือของสินค้า อัตราการแลกเปลี่ยน กลไกทางสังคมเหล่านี้มีส่วนให้ระบบการวัดนั้นสร้างและเน้นแต่เฉพาะเกณฑ์มาตรฐานจากภายนอกเป็นสำคัญ ความหมายเดิมที่เป็นมิติทางนามธรรม ซึ่งอย่างน้อยก็ยังโยงจากโลกมาถึงตัวมนุษย์เองนั้นเริ่มหมดไปจากความรู้สึกนึกคิดของสังคม

ทั้งนี้ก็ต้องกล่าวไว้ด้วยว่า ผลจากความจำเป็นในการติดต่อค้าขายระหว่างประเทศตลอดจนอิทธิพลทางความคิดที่ครอบงำไปทั่ว ทำให้รัฐต่างๆ ต้องปรับตัวตามกระแสแม้ในตะวันตกที่เป็นแหล่งเกิดขึ้นของวิทยาศาสตร์เองก็ตาม ต้องผ่านการถกเถียงขัดแย้งปรับเปลี่ยนรูปแบบต่างๆ มีการประชุมนานาชาติหลายครั้งในการแสวงหาและกำหนดเกณฑ์มาตรฐานนั้นๆ แต่ก็กล่าวได้ว่าเป็นการปรับเปลี่ยนไปตามลำดับที่เกิดขึ้นในสังคมตะวันตกของตนเอง ซึ่งแตกต่างจากการเปลี่ยนแปลงในสังคมไทย

มาตราชั่ง ตวง วัด ของไทยกับระบบเมตริก
สำหรับประเทศไทยนั้น เปิดรับติดต่อค้าขายกับต่างชาติมาช้านาน และกระแสแห่งความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม เมื่อมีพระราชบัญญัติ มาตรา ชั่ง ตวง วัด พุทธศักราช 2466 ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ หก โดยบันทึกเหตุไว้ในคำปรารภว่า

"พระราชอาณาจักรไทยในเวลานี้ ไม่มีวิธี ชั่ง ตวง วัด เป็นสมานรูป ซึ่งกำหนดเป็นมาตรา และบัญญัติเป็นกฎหมายสมควรจะมีวิธี เช่นที่กล่าวนี้ขึ้น" 1111111 "อนึ่งวิธี ชั่ง ตวง วัด ของประเทศไทยนั้น ควรอนุโลมตาม วิธีแห่งนานาประเทศ สุดแต่จะสมกับความประสงค์ภายใน พระราชอาณาจักร และวิธีเมตริกนั้นปรากฏว่าได้ใช้กันไพศาลแล้ว"

"จึงให้ใช้วิธี ชั่ง ตวง วัด ของประเทศไทยให้เป็นวิธีเมตริก กับให้รวมจำนวนหน่วยที่เป็นประเพณีบางอย่าง ซึ่งได้ดัดแปลงเข้าหาวิธีเมตริกแล้วนั้น" "หากผู้ใดไม่ปฏิบัติตามย่อมมีความผิดตามกฎหมาย"

ในพระราชบัญญัติฉบับนี้ แสดงความเชื่อมโยงระหว่าง "วิธีประเพณี" กับ "วิธีเมตริก" เทียบเอาไว้ โดยจะขอยกมา ในเรื่อง หน่วยความยาว, หน่วยแห่งดลภาพ (Surface) หรือที่เรียกว่าพื้นที่, หน่วยแห่งปริมาตร, หน่วยแห่งแมส และหน่วยความจุ ดังนี้

ในบทวิเคราะห์จำนวนหน่วยของพระราชบัญญัติใน มาตรา 9 บอกว่า
"มูลจำนวนหน่วยแห่งความยาวนั้นให้เป็น เมตร คือ ระยะยาว ระหว่างศูนย์ของเส้นสองเส้นบนแท่งปลาตินุม อิริดิอุม ในเวลาที่ความหนาวร้อนเสมอขีดน้ำแข็งละลาย ซึ่งเก็บไว้ในสำนักงานมาตรา ชั่ง ตวง วัด ของนานาประเทศ และซึ่งที่ประชุมใหญ่ครั้งแรกแห่งมาตรา ชั่ง ตวง วัด ได้ประกาศไว้เป็นแบบประถมตัวมาตราของเมตร สำหรับประเทศไทย เมตรนั้น คือความยาวซึ่งสำนักงาน มาตรา ชั่ง ตวง วัด ของนานาประเทศทำขึ้น กำหนดเป็นแบบ มาตรา และรับรองว่าถูกต้อง ให้จำนวนหน่วยตามกฏหมาย แห่งความยาวเป็นดังต่อไปนี้"

จากนั้น ในพระราชบัญญัติก็ระบุ วิธีเมตริก ว่า กิโลเมตรเท่ากับ พันเมตร มีอักษรย่อว่า ก.ม. ต่อมาก็เป็น เฮกโตเมตร เดคาเมตร, เมตร, เดซิเมตร, เซนติเมตร, มิลลิเมตร และมิครอนพร้อมอัตราในหน่วยของเมตร และ อักษรย่อ และได้เทียบ "วิธีประเพณี" กับ "วิธีเมตริก" ไว้ว่า

"เส้น ให้เท่ากับ สี่สิบเมตร อักษรย่อว่า ส.น.
วา ให้เท่ากับ สองเมตร อักษรย่อว่า ว.
ศอก ให้เท่ากับ ครึ่งหนึ่งของเมตร อักษรย่อว่า ศ.
คืบ ให้เท่ากับ หนึ่งในสี่ของหน่วยเมตร อักษรย่อว่า ค."

ต่อมาในมาตรา 10 กล่าวถึง มูลจำนวนหน่วยแห่งดลภาค (Surface) ว่า

"มูลจำนวนหน่วยแห่งดลภาค (Surface) นั้นให้เป็นตาราง เหลี่ยมมีด้านกว้างด้านยาวด้านละหนึ่งเมตร และเรียกว่า "ตารางเมตร"ในจำนวนหน่วยตามกฏหมายแห่งดลภาค ดังต่อไปนี้"

จากนั้น ในพระราชบัญญัติก็ระบุ "วิธีเมตริก" ว่า ตารางกิโลเมตร เท่ากับ ล้านตารางเมตร ตารางเฮกโตเมตร หรือ เฮกตาร์ เท่ากับ หมื่นตารางเมตร เรื่อยมาจนถึง ตารางมิลลิเมตร เท่ากับ หนึ่งในล้านของหน่วยตารางเมตรมีอักษรย่อว่า ม.ม.2 เป็นต้น

และได้เทียบกับวิธีประเพณี ไว้ว่า
"ไ่ร่ ให้เท่ากับ พันหกร้อยตารางเมตร อักษรย่อว่า ร.
งาน ให้เท่ากับ สี่ร้อยตารางเมตร อักษรย่อว่า ง.
ตารางวา ให้เท่ากับ สี่ตารางเมตร อักษรย่อว่า ว2."

สำหรับปริมาตรนั้น กล่าวไว้ในมาตราต่อมาคือ มาตรา 11
"มูลจำนวนหน่วยแห่งโวลูมนั้น ให้เป็นโวลูมที่จุอยู่ใน รูปสี่เหลี่ยมลูกบาศก์ ซึ่งมีด้านยาว และสูงด้านละ หนึ่งเมตร และเรียกว่า "ลูกบาศก์เมตร" ให้จำนวนหน่วยตามกฎหมายแห่งโวลูม เป็นดังต่อไปนี้"

จากนั้นก็ระบุ วิธีเมตริก ว่า ลูกบาศก์กิโลเมตรมีอัตราเท่ากับพันล้านลูกบาศก์เมตร ลูกบาศก์เฮกโตเมตร เท่ากับ ล้านลูกบาศก์เมตรไปเรื่อยจนถึงลูกบาศก์เซนติเมตร เท่ากับ หนึ่งในพันของหนึ่งลูกบาศก์เซนติเมตร เป็นที่น่าสังเกตว่าในมาตรา 11 นี้ไม่มีวิธีประเพณีระบุไว้

ต่อมาในมาตรา 12 กล่าวถึง
"มูลจำนวนหน่วยแห่งแมส (ที่เรียกกันว่าน้ำหนัก) นั้น ให้เป็น กิโลกรัม คือ แมสของแท่งกลมแห่งปลาตินุม อิริดิอุม ซึ่ง เก็บไว้ในสำนักงาน มาตราชั่ง ตวง วัด ของนานาประเทศ และซึ่งที่ประชุมใหญ่ครั้งแรก แห่งมาตรา ชั่ง ตวง วัด ได้ประกาศไว้เป็นแบบประถมตัวมาตราของกิโลกรัม สำหรับประเทศไทย กิโลกรัม นั้น คือ แมส ซึ่งสำนักงาน มาตราชั่ง ตวง วัด ของนานาประเทศได้ทำขึ้น กำหนดเป็นแบบมาตราและรับรองว่าถูกต้อง ให้ จำนวนหน่วยตามกฏหมายแห่งแมสเป็นดังต่อไปนี้"

จากนั้นพระราชบัญญัติก็กล่าวถึง วิธีเมตริกว่า
"เมตริกตัน เท่ากับ พันกิโลกรัม
เมตริกควินตัน เท่ากับ ร้อยกิโลกรัม
กิโลกรัม เท่ากับ มูลจำนวนหน่วย
เฮกโตกรัม เท่ากับ ร้อยกรัม
เดคากรัม เท่ากับ สิบกรัม และเรียงลงมาจนถึง
มิโครกรัม เท่ากับ หนึ่งในพันของหนึ่งมิลลิกรัม"

โดยเอ่ยถึงวิธีประเพณีที่ไปเทียบเคียงว่า
"หาบหลวง ให้เท่ากับ หกสิบกิโลกรัม อักษรย่อว่า ห.
ชั่งหลวง ให้เท่ากับ หกรัอยกรัม อักษรย่อว่า ช.
กระหรัตหลวง ให้เท่ากับ ยี่สิบเซนติกรัม อักษรย่อว่า ก.ต.
ให้กระหรัตหลวง เป็น เมตริกกระหรัต และให้ใช้สำหรับมณีมีค่าเท่านั้น"

ประเด็นสุดท้ายว่าด้วยเรื่องของความจุ ทั้งของเหลวและของแห้งนั้นมีในมาตรา 13
"มูลจำนวนหน่วยแห่งความจุสำหรับวัตถุเหลว หรือวัตถุแห้งนั้น ให้เป็น ลิตร คือ ขนาดของโวลูม ของน้ำบริสุทธิ์ (ปราศจากอากาศ) หนักหนึ่งกิโลกรัม ในเวลาที่ความหนาวร้อนเสมอขีด 4 ดีกรีเซนติกราด และเมื่อมีความกดของอากาศเป็นอย่างธรรมดา ให้จำนวนหน่วยตามกฏหมายแห่งความจุเป็นดังต่อไปนี้"

จากนั้น ก็กล่าวถึงวิธีเมตริก ว่า
"กิโลลิตร เท่ากับ พันลิตร
เฮกโตลิตร เท่ากับ ร้อยลิตร
เดคาลิตร เท่ากับ สิบลิตร และ
ลิตร เป็นมูลจำนวนหน่วย มาจนถึงมิโครลิตร เท่ากับ หนึ่งในพัน หน่วยมิลลิลิตร"

และกล่าวถึงวิธีประเพณี ว่า
"เกวียนหลวง ให้เท่ากับ สองพันลิตร อักษรย่อว่า ก.ว.
ปั้นหลวง ให้เท่ากับ พันลิตร อักษรย่อว่า บ.
สัดหลวง ให้เท่ากับ ยี่สิบลิตร อักษรย่อว่า ส.
ทนานหลวง ให้เท่ากับ หนึ่งลิตร อักษรย่อว่า ท."

"สำหรับสามัญกิจทั้งปวงอาจถือว่า กิโลลิตร นั้น เท่ากับลูกบาศก์เมตร ลิตรเท่ากับ ลูกบาศก์เดซิเมตร และมิลลิเมตร เท่ากับ ลูกบาศก์เซนติเมตร"

หลักฐานจากพระราชบัญญัติมาตรา ชั่ง ตวง วัด พุทธศักราช 2466 ที่ยกมาข้างต้น ทำให้เห็นสาเหตุของการปรับเปลี่ยนจากมาตรา ชั่ง ตวง วัดเดิม ไปสู่ระบบที่ถือว่าเป็นมาตรฐานสากล ทำให้วิธีเมตริกเป็นที่แพร่หลาย ได้รับการรับรองด้วยกฎหมาย แม้ว่าในท้องถิ่นชนบทของเรายังคงมีวิธีประเพณีเหลืออยู่บ้าง แต่ก็น้อยลงไปทุกที การที่มาตราวัดตามวิธีประเพณีค่อยๆ หายไปนั้น เป็นเหตุสำคัญที่ทำให้คุณค่าเชิงนามธรรมของเรื่องทางวัตถุและท่าทีต่อการมองวัตถุค่อยๆ หายไปจากโลกทรรศน์ของสังคม

มาตราโบราณของไทย* ที่หมดความสำคัญลงไป
[*บุญหนา สอนใจ สังขยาปกาสกปกรณ์และฎีกา : การตรวจชำระและการศึกษาเชิง วิเคราะห์ วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต ภาควิชาภาษาตะวันออก จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2523.หน้า 288-230]

1. มาตราวัดระยะ
8 ปรมาณู เป็น 1 อณู
5 อณู เป็น 1 ธุลี**
8 เส้นผม เป็น 1 ไข่เหา
8 ไข่เหา เป็น 1 ตัวเหา
8 ตัวเหา เป็น 1 เม็ดข้าว
8 เม็ดข้าว เป็น 1 นิ้ว
12 นิ้ว เป็น 1 คืบ
2 คืบ เป็น 1 ศอก
4 ศอก เป็น 1 วา
20 วา เป็น 1 เส้น
400 เส้น เป็น 1 โยชน์
**มาตราวัดระยะที่ยกมาจากวิทยานิพนธ์ข้างต้นนี้ ต่อจาก 5 อณู เป็น 1 ธุลีแล้ว น่าจะเป็น 8 ธุลี เป็น 1 เส้นผม จึงจะต่อด้วย 8 เส้นผม เป็น 1 ไข่เหา แต่ในที่นี้ได้คงไว้ตามต้นฉบับที่ยกมา]

2. มาตราตวง
150 เมล็ดข้าว เป็น 1 หยิบมือ
4 หยิบมือ เป็น 1 กำมือ
4 กำมือ เป็น 1 ฟายมือ
2 ฟายมือ เป็น 1 กอบ
4 กอบ เป็น 1 ทะนาน
25 ทะนาน เป็น 1 สัด
80 สัด เป็น 1 เกวียน

อีกแบบหนึ่ง
150 เมล็ดข้าว เป็น 1 ใจมือ
4 ใจมือ เป็น 1 กำมือ
8 กำมือ เป็น 1 จังวอน
2 จังวอน เป็น 1 แล่ง
2 แล่ง เป็น 1 ทะนาน
20 ทะนาน เป็น 1 ถัง
50 ถัง เป็น 1 บั้น
2 บั้น เป็น 1 เกวียน

3. มาตราชั่งน้ำหนัก
2 กล่อม เป็น 1 กุเล่า
2 กุเล่า เป็น 1 ไพ
4 ไพ เป็น 1 เฟื้อง
2 เฟื้อง เป็น 1 สลึง
4 สลึง เป็น 1 บาท
4 บาท เป็น 1 ตำลึง
20 ตำลึง เป็น 1 ชั่ง
20 ชั่ง เป็น 1 ดุน (ตุล, ดุล)
20 ดุน เป็น 1 ภารา

4. มาตราเงิน
10 เบี้ย เป็น 1 เก๊
5 เก๊ เป็น 1 โสพส
2 โสพส เป็น 1 อัฐ
2 อัฐ เป็น 1 ไพ (เสี้ยว)
2 ไพ (เสี้ยว) เป็น 1 ซีก
2 ซีก เป็น 1 เฟื้อง
2 เฟื้อง เป็น 1 สลึง
4 สลึง เป็น 1 บาท
4 บาท เป็น 1 ตำลึง
20 ตำลึง เป็น 1 ชั่ง

ระยะเวลาผ่านไปเกือบศตวรรษทำให้คนคุ้นเคยกับระบบของฝรั่ง จนนึกไม่ออกว่า ก่อนที่ระบบเมตริกจะสถาปนาขึ้นในสังคมไทยนั้น เรามีระบบการชั่ง ตวง วัดอย่างไร มีความเป็นมาอย่างไร และโดยเฉพาะมิติทางนามธรรมที่เชื่อมโยงในหน่วยเหล่านั้น ก่อให้เกิดคุณค่าและสาระ อย่างที่ในปัจจุบันอาจจะคิดไม่ถึงว่าภูมิธรรมปัญญาไทย จาก พระพุทธศาสนานั้น มีแง่มุมให้พิจารณาอย่างกว้างขวาง น่าที่จะได้มาตรวจสอบ แสวงหา และขุดค้นมรดกทางปัญญานี้ บางทีความเข้าใจโลกและธรรมชาติ ผ่านหน่วย อย่างถูกต้องตามความเป็นจริงของสัจธรรม จะช่วยให้เกิดปัญญาสร้างสรรค์ให้กับโลกปัจจุบันได้ และหนึ่งในผลงานอมตะ ของพระสิริมังคลาจารย์ ที่จะนำไปสู่คุณค่าและสาระดังกล่าว คือ สังขยาปกาสกฎีกา ที่มีอายุเกือบห้าร้อยปีมาแล้ว

ท่านได้แสดงมาตราการนับ โดยแต่งอธิบายขยายความจากสังขยาปกาสปกรณ์ ของ พระญาณวิลาส กล่าวถึงมาตราวัดระยะ มาตราตวง มาตราชั่ง ระบบการนับสิ่งของ มาตราเงิน และการนับขนาดของนีลกหาปณะ ที่รวบรวมมาจากคัมภีร์บาลี เพื่อสะดวกในการจดจำ ด้วยถือว่าเป็นเรื่องจำเป็นทางพระวินัย และเป็นสิ่งที่สงฆ์จะเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับสังคมในฐานะเครื่องกำหนดหมายรู้ร่วมกัน ผลงานเรื่องนี้ปรากฏต่อมาในหน่วยนับตามวิธีประเพณีของไทย ดังที่มีร่องรอยหลักฐานอยู่มากมาย คำเรียกชื่อหน่วยหลายคำ ได้กลายมาเป็นภาษาที่เราใช้อยู่ในปัจจุบัน โดยไม่ทราบว่า คำนั้นจริงๆ แล้ว เป็นคำเรียกจำนวนนับที่มีค่าแน่นอนมาก่อน และยิ่งศึกษาลึกลงไปถึงการขยายความของพระสิริมังคลาจารย์ ทำให้พบความหมายที่เชื่อมโยงสัมพันธ์กันมากยิ่งกว่าการเป็น Body units หากแต่ก้าวไปสู่ความเป็น "หน่วยในใจ" ได้อย่างน่าอัศจรรย์ ด้วยเหตุนี้การศึกษาวิเคราะห์ผลงานของพระสิริมังคลาจารย์ จึงเป็นเรื่องสำคัญและจำเป็น

พระสิริมังคลาจารย์และสังขยาปกาสกฎีกา
สังขยาปกาสกฎีกา เป็นผลงานอันดับที่ 3 ในบรรดาผลงานทั้งหมด 4 เรื่อง ของพระสิริมังคลาจารย์ที่ตกทอดมาถึงพวกเราในปัจจุบัน ผลงานทั้ง 4 เรื่องนั้น คือ

1. เวสสันตรทีปนี (พ.ศ. 2060)
2. จักกวาฬทีปนี (พ.ศ. 2063)
3. สังขยาปกาสกฎีกา (พ.ศ. 2063) และ
4. มังคลัตถทีปนี (พ.ศ. 2067)

ในบรรดางานทั้ง 4 ชิ้นนี้ มังคลัตถทีปนี นับเป็นผลงานชิ้นเอก และรู้จักกันแพร่หลายมากที่สุด โดยเฉพาะเมื่อคณะสงฆ์ไทย นับตั้งแต่ต้นรัตนโกสินทร์จนถึงปัจจุบัน ได้กำหนดให้มังคลัตถทีปนี เป็นคัมภีร์หนึ่งในหลักสูตรปริยัติธรรม แผนกบาลีที่พระภิกษุ สามเณร ต้องศึกษา ทำให้ผลงานชิ้นนี้ของพระสิริมังคลาจารย์ได้ถูกศึกษา และนำไปเผยแพร่อย่างกว้างขวางในหมู่พุทธบริษัท

ความโดดเด่นยิ่งใหญ่ของมังคลัตถทีปนี ดูเหมือนว่าจะทำให้ผลงานชิ้นอื่นๆ ลดความยิ่งใหญ่ลง เพราะเมื่อมีการกล่าวถึงผลงานของพระสิริมังคลาจารย์คราวใด ก็มักจะมีแต่การกล่าวถึงมังคลัตถทีปนีเท่านั้น เพราะผลงานชิ้นนี้ชิ้นเดียวก็พอจะประจักษ์แจ้งในความยิ่งใหญ่ของเจ้าของผลงานได้แล้ว แต่ในความเป็นจริงนั้น ผลงานทุกชิ้นของพระสิริมังคลาจารย์ ล้วนแต่แสดงให้เห็นถึงความยิ่งใหญ่ในความเป็นปราชญ์ทางพุทธศาสนาของผู้รจนาในแง่มุมที่แตกต่างกันออกไป

งานแต่ละชิ้นของพระสิริมังคลาจารย์ ต่างสะท้อนให้เห็นถึงความรอบรู้ที่ลุ่มลึก ที่รวมกันเข้าเป็นภูมิปัญญาอันโยงใยไปสู่การหยั่งถึงความเป็นจริง (Realisation) แห่งโลก และมนุษย์เพื่อการรู้แจ้ง (Enlightenment) ตามคติแห่งพุทธศาสนาที่เป้าหมายแห่งกิจกรรมทั้งปวงล้วนมุ่งตรงไปสู่การรู้แจ้งแทงตลอดความเป็นจริง เพื่อการดับทุกข์ได้โดยสิ้นเชิง

สังขยาปกาสกฎีกา คือ ส่วนหนึ่งแห่งผลงานที่สะท้อนให้เห็นถึงความลุ่มลึก แห่งภูมิปัญญาของพระสิริมังคลาจารย์ ที่เป็นผลมาจากการศึกษาและปฏิบัติตามหลักคำสอนในพระพุทธศาสนาอย่างจริงจังแล้ว แสดงออกมาให้ปรากฏเป็นผลงาน อันนับเป็นมรดกทางภูมิปัญญาที่ตกทอดมาถึงพวกเราทุกๆ คนในยุคปัจจุบันนี้

ความสำคัญของสังขยาปกาสกฎีกา
สังขยาปกาสกฎีกา เป็นผลงานต่อเนื่องมาจากจักกวาฬทีปนี นั่นคือเมื่อ พระสิริมังคลาจารย์ รจนาจักกวาฬทีปนีจบแล้วในปี พ.ศ. 2063 ท่านก็รจนา สังขยาปกาสฏีกาต่อทันทีภายในปีเดียวกันนั้นเอง ข้อนี้อาจจะสันนิษฐานได้ 2 ประการ คือ

ประการที่หนึ่ง พระสิริมังคลาจารย์มีความคิดไว้ล่วงหน้าแล้วว่าจะรจนาสังขยาปกาสกฎีกา ต่อจากจักกวาฬทีปนี เพื่อให้ผู้ศึกษางานของท่านได้ใช้สังขยาปกาสกฎีกาเป็นคู่มือในการทำความเข้าใจความหมายต่างๆ ที่แสดงไว้ในจักกวาฬทีปนี

อีกประการหนึ่ง อาจจะเป็นไปได้ว่า ท่านมิได้มีความคิดไว้ก่อนว่าจะรจนาคัมภีร์เกี่ยวกับสังขยา (การกำหนดนับในรูปแบบต่างๆ) แต่ขณะเมื่อท่านรจนา จักกวาฬทีปนีนั้น ท่านได้พบปัญหาที่เกิดขึ้นจากความไม่ชัดเจนของหน่วยนับต่างๆ ที่ปรากฏอยุ่ในคัมภีร์ต่างๆ หรือแม้จะมีความชัดเจน แต่ก็มีข้อแตกต่างที่จะก่อให้เกิดความเคลือบแคลงสงสัยแก่ผู้ศึกษาได้ รวมทั้งคัมภีร์สังขยาปกาสกปกรณ์ ของพระญาณวิลาส ซึ่งท่านใช้เป็นคู่มือในการแสดงความหมายต่างๆ ในจักกวาฬทีปนี เป็นงานนิพนธ์ประเภทร้อยกรองที่ประกอบด้วยข้อความสั้นๆ อันจะเป็นปัญหาต่อผู้ศึกษาทั่วๆ ไป จากปัญหาเหล่านี้จึงทำให้ พระสิริมังคลาจารย์ได้รจนาคัมภีร์สังขยาปกาสกฎีกาต่อจากจักกวาฬทีปนีทันที

ความเป็นจริงจะเป็นประการใดก็ตามที แต่ผลงานที่ปรากฏแสดงให้เห็นว่า การจะศึกษาให้เข้าใจถึงความหมายแห่งความเป็นจริงของ มนุษย์-โลก-จักรวาฬ นั้น ผู้ศึกษาจะต้องมีความรู้ และความเข้าใจในหน่วยการนับประเภทต่างๆ อย่างแจ่มแจ้ง สังขยาปกาสกฎีกา จึงถูกรจนาขึ้นเพื่อประโยชน์แก่ผู้ศึกษาพระพุทธศาสนา และเพื่อความสมบูรณ์แห่งวิชาการอันจะเป็นคุณูปการ คือ ความงอกงามทางสติปัญญาของประชาชนโดยทั่วไป

สังขยาปกาสกฎีกา อาจจะเป็นผลงานชิ้นเล็กๆ เมื่อนำไปเทียบเคียงกับผลงานชิ้นอื่นๆของพระสิริมังคลาจารย์ แต่ทว่าผลงานชิ้นเล็กๆ ชิ้นนี้ก่อให้เกิดความสมบูรณ์ที่ยิ่งใหญ่ในภาพรวมแห่งงานของท่าน

เมื่อนำเอาผลงานทั้ง 4 ชิ้น ของพระสิริมังคลาจารย์มาวางเรียงรวมกัน ภาพที่ปรากฏน่าสนใจยิ่ง นั่นคือ ช่วงระยะเวลา 8 ปี ที่ท่านอุทิศเวลาเพื่อสร้างสรรค์ผลงานทางพุทธศาสนานั้น งานแต่ละชิ้นของท่านมีลำดับแห่งความหมายที่ต่อเนื่องตามนัยแห่งพุทธศาสนา

พระสิริมังคลาจารย์เริ่มงานนิพนธ์ของท่านที่จริยธรรมอันเป็นเรื่องใกล้ตัว และเป็นรากฐานสำคัญในการสร้างสรรค์สังคมชาวพุทธ

ทานคือหนึ่งในกระบวนการกล่อมเกลาปัจเจกชนให้หลอมรวมเข้ากันเป็นสังคม และวิธีกล่อมเกลาให้ประชาชนเข้าถึงคุณค่าแห่งจริยธรรมของชาวพุทธนั้น คือการนำเสนอหลัก จริยธรรมผ่านชาดก

ท่านผู้รู้ทางพุทธศาสนาทั่วไปต่างยอมรับกันว่าในบรรดากระบวนการนำเสนอให้ประชาชนเข้าถึงหลักธรรมพื้นฐานในพระพุทธศาสนานั้น วิธีการแบบชาดก เป็นวิธีการหนึ่งที่ได้ผลอย่างสูงยิ่ง เรื่องราวต่างๆ ที่บอกเล่าผ่านชาดก ได้หยั่งรากฝังลึกในจิตสำนึกของชาวพุทธอย่างแนบแน่นและงดงาม

พุทธศาสนาแบบเถรวาทได้พัฒนาวิธีการแบบชาดกขึ้นอย่างเหมาะสม และสอดคล้องกับสภาพสังคม วัฒนธรรม ของแต่ละท้องถิ่น พุทธศาสนาในล้านนาเองก็ประสบความสำเร็จในการใช้ชาดกเป็นวิธีการนำเสนอหลักคำสอนของพุทธศาสนา สู่ประชาชน จนกระทั่งมีคัมภีร์ชาดกนอกนิบาตขึ้นในล้านนา

พระสิริมังคลาจารย์ได้รจนาเวสสันตรทีปนีขึ้นเพื่อตอบสนองความต้องการของสังคมที่ต้องการกล่อมเกลาประชาชนให้งอกงามในจริยธรรมข้อที่ว่าด้วยทาน

คงจะไม่เกินความจริงไปกระมังถ้าจะกล่าวว่า ความโอบอ้อมอารี มีน้ำใจของชาวภาคเหนือที่ปรากฏต่อผู้มาเยือน คือ ดอกผลแห่งทานที่งอกงามในใจของชาวภาคเหนือมาช้านาน และรากฐานสำคัญของจริยธรรมที่หยั่งรากฝังลึกในจิตสำนึกของชาวไทยภาคเหนือ ก็คือหลักคำสอนในพระพุทธศาสนาที่ว่าด้วยทาน และนั้นก็ย่อมจะหมายความได้ว่า เวสสันตรทีปนี ของพระสิริมังคลาจารย์ ก็เป็นส่วนหนึ่งแห่งความงอกงามในทางจริยธรรมของประชาชนผู้ซึ่งได้รับมรดกมาจากบรรพบุรุษซึ่งได้รับการกล่อมเกลามาด้วยงานนิพนธ์ของพระสิริมังคลาจารย์

เวสสันตรทีปนี จึงถือได้ว่าเป็นงานเพื่อสร้างสรรค์จริยธรรม และศีลธรรมในสังคม

จากจริยธรรมอันเป็นเรื่องระหว่างสมาชิกในสังคมจะพึงปฏิบัติต่อกัน เพื่อสันติสุขร่วมกัน พระสิริมังคลาจารย์ก็ก้าวมาสู่ เรื่องความเป็นจริงของมนุษย์-โลก และจักรวาฬ เพื่อสร้างโลกทัศน์ และชีวทัศน์อันจะเกื้อกูลต่อการประพฤติปฏิบัติตามแนวทางแห่งพุทธศาสนา

จักกวาฬทีปนี รจนาขึ้นเพื่อแสดงความหมายแห่งความเป็นจริงของโลกและจักรวาฬที่มนุษย์แต่ละคนกำลังใช้เป็นเวทีเพื่อดำเนินไปสู่เป้าหมายที่พึงปรารถนา แต่โลกและจักรวาฬอันกว้างใหญ่นี้ มิใช่จะมองเห็นได้เพียงแค่ใช้ประสาทสัมผัส (Perceive) ตามปกติเท่านั้น แต่ต้องใช้การกำหนดหมายที่ถูกต้องเพื่อการหยั่งถึงได้ด้วยจิต (Conceive) การจะเข้าถึงความเป็นจริงแห่งโลกและจักรวาฬจึงต้องประกอบด้วยมโนทัศน์ที่สุขุมละเอียด และเพื่อสร้างกระบวนทัศน์อันจะสามารถหยั่งถึงความเป็นจริงแห่งโลกและจักรวาฬ กระบวนการกำหนดนับเพื่อสร้างความหมายให้ปรากฏต้องชัดเจน และด้วยความมุ่งหวังที่จะสร้างความชัดเจนในการกำหนดนับความหมายในประเภทและลักษณะต่างๆ สังขยาปกาสฎีกา จึงถูกรจนาขึ้น

ทั้งจักกวาฬทีปนี และสังขยาปกาสกฎีกา จึงมีจุดมุ่งหวังรวมกันอยู่ที่การเข้าถึงความเป็นจริงแห่งโลก และจักรวาฬเพื่อให้มนุษย์เกิดการหยั่งถึงความเป็นจริง (Realisation) ที่เป็นกฏ อันมนุษย์ทุกคนต้องเป็นไปตาม เพราะด้วยการเข้าถึงซึ่งความเป็นจริง แล้วปฏิบัติให้เหมาะสมสอดคล้องกับความเป็นจริงเท่านั้น มนุษย์จึงจะสามารถดำเนินชีวิตไปสู่สันติสุขอย่างถาวร

เมื่อได้รจนาจักกวาฬทีปนี และสังขยาปกาสกฎีกา เพื่อแสดงความหมายแห่งความเป็นจริงของ มนุษย์-โลก-จักรวาฬแล้ว พระสิริมังคลาจารย์ จึงได้มาถึงการรจนางานชิ้นสำคัญ เพื่อแสดงวิถีแห่งชีวิตที่ชาวพุทธพึงดำเนินไป จากจุดที่ง่ายที่สุด และเป็นพื้นฐานทั่วไป

ไปสู่เป้าหมายสูงสุดแห่งชีวิตคือจิตอันเกษม เพื่อเข้าสู่ภาวะนิพพาน วิถีชีวิตอันประเสริฐดังกล่าวนี้นำเสนอในผลงานที่ชื่อมังคลัตถทีปนี ที่ทำให้ชื่อเสียงของพระสิริมังคลาจารย์ปรากฏอยู่ในรายชื่อของปราชญ์ทางพุทธศาสนาที่ชาวพุทธทั่วโลกต่างรู้จักและชื่นชมในผลงานของท่าน

มองในแง่ของการเปรียบเทียบกับงานชิ้นอื่นๆ ของท่าน สังขยาปกาสกฎีกา ซึ่งถูกมองผ่านเลยไปเพราะไม่ได้นำเสนอหลักธรรมหรือคำอธิบายหลักธรรมโดยตรง แต่ถ้าหากมองงานทั้งหมดของพระสิริมังคลาจารย์เพื่อประเมินค่าผลงานของท่านอย่างรอบด้านและลุ่มลึกสังขยาปาสกฎีกาจะเป็นส่วนเล็กๆ ที่ก่อให้เกิดความงดงามที่สมบูรณ์และยิ่งใหญ่ ทั้งยังเป็นการแสดงให้เห็นถึงความสนใจใฝ่รู้ที่กว้างไกลของผู้รจนา แสดงถึงภูมิปัญญาที่ลุ่มลึก ของนักปราชญ์ทางพุทธศาสนาท่านนี้ว่าท่านมิได้เป็นปราชญ์เฉพาะทางพุทธศาสนาบริสุทธิ์เท่านั้น แต่ท่านยังทรงความรู้ในทางคดีโลก ที่ล้ำยุคล้ำสมัยในขณะนั้น ถึงขนาดสามารถรจนางานที่แสดงมาตราการนับที่มีระบบสมบูรณ์ พร้อมทั้งประกอบด้วยนัยความหมายที่เกื้อกูลต่อทางปฏิบัติตามคติแห่งพุทธศาสนา

สาระสำคัญของสังขยาปกาสกฎีกา
เนื่องจาก สังขยาปกาสกฎีกา เป็นงานนิพนธ์เพื่ออธิบายขยายความ สังขยาปกาสกปกรณ์ของพระญาณวิลาส การศึกษาเพื่อทำความเข้าใจในสังขยาปกาสกฎีกาจึงต้องเพิ่มเข้าไปควบคู่ไปกับการศึกษาสังขยาปกาสกปกรณ์

สังขยาปกาสกปกรณ์ และสังขยาปกาสกฎีกา
สังขยาปกาสกปกรณ์ เป็นปกรณ์ภาษาบาลีประเภทร้อยกรอง ประกอบด้วยคาถา 73 คาถา รจนาขึ้นโดย พระภิกษุชาวลาว ชื่อว่า พระญาณวิลาส

เนื้อหาของสังขยาปกาสกปกรณ์ ว่าด้วยการคำนวนนับในลักษณะต่างกัน 6 ประเภท มาตรานับ คือ
1. อัทธาสังขยา ได้แก่ มาตราวัดระยะทาง
2. ธัญญสังขยา ได้แก่ มาตราตวงสิ่งของ
3. ปมาณสังขยา ได้แก่ มาตราชั่งสิ่งของ
4. ภัณฑสังขยา ได้แก่ ระบบการนับจำนวน
5. มูลภัณฑสังขยา ได้แก่ มาตรานับเงินตรา
6. นีลกหาปณสังขยา ได้แก่ การนับมูลค่าและการกำหนดขนาดของ นีลกหาปณะ

การกำหนดนับทั้ง 6 ประเภทนี้ พระญาณวิลาส ประพันธ์ไว้เป็นร้อยกรองกถา ซึ่งประดับประดาด้วยฉันทลักษณะแห่งตันติภาษา เข้าใจว่าเป็นเจตนาของผู้ประพันธ์ที่ต้องการให้ผู้ศึกษาสังขยาปกาสกปกรณ์ ศึกษาโดยใช้วิธีท่องจำ มาตรานับต่างๆ เพื่อการนำไปใช้ได้อย่างสะดวก เหมือนการท่องสูตรคูณของนักเรียนในปัจจุบัน เพราะจุดประสงค์ให้เกิดความสะดวกในการท่องจำ พระญาณวิลาสจึงประพันธ์งานชิ้นนี้ขึ้นเป็นร้อยกรอง หรือที่นักศึกษาบาลีรู้จักกันในชื่อว่า ประพันธ์เป็นคาถา

การประพันธ์เป็นคาถานั้นง่ายต่อการจดจำก็จริงแต่มีความยุ่งยากในการศึกษาให้เข้าใจ เพราะงานประพันธ์เป็นคาถาต้องมีข้อความสั้นๆ กระชับ ตามกฎแห่งฉันทลักษณ์ การที่ถูกกำหนดด้วยกฎแห่งฉันทลักษณ์ ทำให้ผู้ประพันธ์ไม่สามารถจะอธิบายขยายความอะไรให้ละเอียดได้

พระสิริมังคลาจารย์ เมื่อมาศึกษางานของพระญาณวิลาสแล้วคงพบข้อปัญหาในการตีความ และเล็งเห็นถึงความยุ่งยากที่จะเกิดแก่ผู้ศึกษาทั่วไป ท่านจึงได้รจนา สังขยาปกาสกฎีกาขึ้น เพื่ออธิบายขยายความสังขยาปกาสกปกรณ์

จริงๆ แล้ว พระสิริมังคลาจารย์ไม่ได้เรียกชื่องานของท่านว่า สังขยาปกาสกฎีกา แต่ท่านเรียกชื่อว่า สังขยาปกาสกปกรณ์ เหมือนงานของพระญาณวิลาส และท่านกำหนดลักษณะงานของท่านไว้ว่าเป็นงานประเภท "อรรถวรรณนา" (สํขยาปกาสกปกรณตฺถวณฺณนา) แต่ต่อมานักศึกษาบาลีนิยมเรียกชื่องานของพระสิริมังคลาจารย์ว่า สังขยาปกาสกฎีกา ทั้งนี้คงเป็นเพราะเหตุผลหลัก 2 ประการ คือ

1. เพื่อไม่ให้ชื่องานของพระสิริมังคลาจารย์ซ้ำกับงานของพระญาณวิลาส
2. งานของพระสิริมังคลาจารย์เป็นงานประเภทอธิบายขยายความ (อรรถวรรณนา) งานชิ้นอื่นอีกทีหนึ่ง

ซึ่งงานในลักษณะนี้ถ้าเป็นการอธิบายขยายความ พุทธวจนะ ก็จะเรียกชื่อว่า "อรรถกถา" และงานที่อธิบายขยายความอรรถกถา ก็จะเรียกชื่อว่า "ฎีกา" เมื่องานของพระญาณวิลาส (ไม่ใช่อธิบายพุทธวจนะ) จึงจัดอยู่ในประเภทฎีกา เพราะ เหตุนี้จึงเรียกชื่อว่า สังขยาปกาสกฎีกา (ในบทความชิ้นนี้จึงใช้คำว่า สังขยาปกาสกฎีกา เป็นชื่องานของพระสิริมังคลาจารย์)

สังขยาปกาสกฎีกา ของพระสิริมังคลาจารย์ เป็นงานนิพนธ์ภาษาบาลี ประเภทร้อยแก้ว เพื่ออธิบายขยายความสังขยาปกาสกปกรณ์ ที่เป็นงานประพันธ์ประเภทร้อยกรอง การอธิบายจะเป็นการอธิบายไปตามลำดับทีละคาถา

ลักษณะแห่งการอธิบาย จะเป็นไปทั้งอธิบายศัพท์หรือที่นักบาลีเรียกว่า วิเคราะห์ศัพท์ อธิบายความหรือขยายความ พร้อมทั้งมีการวิจารณ์ถ้าพบว่าข้อความส่วนใด บกพร่องไม่สมบูรณ์ ตลอดทั้งยกข้อความจากคัมภีร์อื่นๆ มาเปรียบเทียบประกอบ เพื่อหาบทสรุปที่ชัดเจน

การศึกษาสังขยาปกาสกฎีกาของพระสิริมังคลาจารย์ จึงต้องเป็นไปควบคู่กับสังขยาปกาสกปกรณ์ ของพระญาณวิลาส โดยถืองานของพระญาณวิลาสเป็นหลัก แล้วใช้งานของพระสิริมังคลาจารย์เป็นส่วนอธิบายความ

เนื้อหาโดยย่อของสังขยาปกาสกปกรณ์ และสังขยาปกาสกฎีกา

1. อัทธาสังขยา (มาตราวัดระยะ)
36 ปรมาณู เป็น 1 อณู
36 อณู เป็น 1 ตัชชารี
36 ตัชชารี เป็น 1 รถเรณู
36 รถเรณู เป็น 1 ลิกขา (ไข่เหา)
7 ลิกขา เป็น 1 อูกา (ตัวเหา)
7 อูกา เป็น 1 ธัญญมาส
7 ธัญญมาส เป็น 1 อังคุลี (นิ้ว)
12 อังคุลี เป็น 1 วิทัตถิ (คืบ)
2 วิทัตถิ เป็น 1 หัตถะ (ศอก)
4 หัตถะ เป็น 1 พยามะ(วา)
25 พยามะ เป็น 1 อูสภะ
80 อูสภะ เป็น 1 คาวุต
4 คาวุต เป็น 1 โยชนะ (โยชน์)

นอกจากนี้ ยังมีการแสดงมาตรานับที่มีข้อแตกต่างกันในชื่อเรียกอีก 8 แบบ จาก หัตถะ ถึง คาวุต ดังจะได้กล่าวในส่วนที่ว่าด้วยความหมายต่อไป

2. ธัญญสังขยา (มาตราตวง)
4 มุฏฐิ เป็น 1 กุฑวะ
4 กุฑวะ เป็น 1 ปัตถะ
4 ปัตถะ เป็น 1 อาฬหกะ
4 อาฬหกะ เป็น 1 โทณะ
4 โทณะ เป็น 1 มาณิกา
4 มาณิกา เป็น 1 ขารี
20 ขารี เป็น 1 วาหะ

อีกแบบหนึ่ง
4 มุฏฐิ เป็น 1 กุฑวะ
4 กุฑวะ เป็น 1 ปัตถะ
4 ปัตถะ เป็น 1 อาฬหกะ
4 อาฬหกะ เป็น 1 โทณะ
4 โทณะ เป็น 1 อัมมณะ
4 อัมมณะ เป็น 1 กุมภะ

3. ปมาณสังขยา (มาตราชั่ง)
4 วีหิ เป็น 1 คุญชา
2 คุญชา เป็น 1 มาสกะ
5 มาสกะ เป็น 2 อักขะ
8 อักขะ เป็น 1 ธรณะ
5 ธรณะ เป็น 1 สุวัณณะ
5 สุวัณณะ เป็น 1 นิกขะ
0.4 นิกขะ เป็น 1 ปละ
100 ปละ เป็น 1 ตุลา
20 ตุลา เป็น 1 ภาระ
10 ภาระ เป็น 1 สกฏะ (เกวียน)

อีกแบบหนึ่ง
4 วีหิ เป็น 1 คุญชา
2 คุญชา เป็น 1 มาสกะ
2.5 มาสกะ เป็น 1 อักขะ
8 อักขะ เป็น 1 ธรณะ
10 ธรณะ เป็น 1 ปละ
100 ปละ เป็น 1 ตุลา
20 ตุลา เป็น 1 ภาระ
10 ภาระ เป็น 1 สกฏะ (เกวียน)

4. ภัณฑสังขยา (ระบบการนับ)
เอก = 1
ทสะ = 10
สตะ = 100
สหัสสะ = 1,000
นยุตตะ = 10,000
ลักขะ = 100,000
ทสสตสหัสสะ = 1,000,000
โกฏิ = 10,000,000
ปโกฏิ = 100,000,000
โกฏิปโกฏิ = 1,000,000,000
นหุตะ = 10,000,000,000
นินนหุตะ = 100,000,000,000
อักโขภินี = 1,000,000,000,000
พินทุ = 10,000,000,000,000
อัพพุทะ = 100,000,000,000,000
นิรัพพุทะ = 1,000,000,000,000,000
อพพะ = 10,000,000,000,000,000
อฏฏะ = 100,000,000,000,000,000
อหหะ = 1,000,000,000,000,000,000
กุมุทะ = 10,000,000,000,000,000,000
โสคันธิกะ = 100,000,000,000,000,000,000
อุปปละ = 1,000,000,000,000,000,000,000
ปุณฑรีกะ = 10,000,000,000,000,000,000,000
ปทุมะ = 100,000,000,000,000,000,000,000
กถานะ = 1,000,000,000,000,000,000,000,000
มหากถานะ = 10,000,000,000,000,000,000,000,000
อสังเขยยะ = 100,000,000,000,000,000,000,000,000

ระบบการนับนี้ที่จริงแล้วมีหลายรูปแบบ พระญาณวิลาสกล่าวข้อแตกต่างเหล่านั้นไว้เพียงสั้นๆ ส่วนพระสิริมังคลาจารย์ได้อธิบายข้อแตกต่างในรายละเอียดและยกตัวอย่างประกอบจากคัมภีร์ต่างๆ เพื่อให้ผู้ศึกษาเข้าใจความหมาย โดยเฉพาะการยกตัวอย่างเพื่อให้เกิดจินตนาการในจำนวน เช่น ตัวอย่างการอธิบายความหมายของ จำนวน "อักโขภินี"

พระสิริมังคลาจารย์จะอธิบายขยายความว่า คำว่า อักโขภินี ใช้ทั้งอธิบายความว่า มาก โดยไมกำหนดจำนวน และ การนับจำนวน การอธิบายความว่า มาก โดยไม่นับจำนวน ท่านยกตัวอย่างที่แสดงไว้ใน ขัตติยวรรค ว่า

"เมื่อไม้ไผ่ 60 มัด มัดละ 60 ลำ ถูกเสนาที่กำลังเคลื่อนไป เหยียบจนป่นปี้ เสนาเช่นนี้ ชื่อว่า อักโขภินี"

แล้วท่านก็อธิบายความสรุปว่า หมู่เสนาที่สามารถเหยียบไม้ไผ่ 60 มัด มัดละ 60 ลำ แหลกละเอียดป่นปี้ ขณะเดินเหยียบผ่านไป จะถูกเรียกว่า หมู่เสนาที่มีจำนวนมาก อักโขภินี

ส่วนคำว่า อักโขภินี ที่หมายถึงการกำหนดจำนวนนับที่แน่นอน ท่านยกตัวอย่างที่พระอัคควงสาจารย์ กล่าวไว้ในสัททนีติปกรณ์ว่า

"ช้าง 900 เชือก แต่ละเชือกมีรถ 100 คัน รถแต่ละคัน มีม้า 100 ตัว ม้าแต่ละตัวมีชาย 100 คน ชายแต่ละคน มีหญิง 100 นาง หญิงแต่ละนางมีทาสี 100 คน จำนวนทั้งหมดนี้ ชื่อว่า อักโขภินี"

นอกจากนี้ ท่านยังยกตัวอย่างจากคัมภีร์อื่นๆ เพื่ออธิบายถึงจำนวนนับที่ชื่อว่า อักโขภินี อีกด้วย

ระบบการนับที่เรียกว่า อักโขภินี มีข้อน่าสังเกตว่า มีการใช้กันในสำนวนไทยมาแต่โบราณดังคำกล่าวที่ว่า "มากอักโข" คำว่า อักโข ก็มาจากคำว่า อักโขภินี นี่เอง จำนวนนับหลักอักโขภินี นี้คือ จำนวน หนึ่งล้านล้านนั่นเอง ได้มีการประชาสัมพันธ์ความสำเร็จทางเศรษฐกิจที่ประเทศไทยสามารถมีสินค้าส่งออกจำหน่ายไปต่างประเทศมีมูลค่าถึงหนึ่งล้านล้านบาท แต่การประชาสัมพันธ์ในครั้งนั้นมีปัญหาเรื่องภาษาที่จะใช้สื่อความ เพราะคำว่าล้านล้าน เป็นคำซ้ำที่ก่อให้เกิดความสับสน( ต่อมาไม่นาน ประเทศไทยก็เป็นหนี้ต่างชาติ ด้วยจำนวนเป็นล้านล้านเช่นเดียวกัน) ก็ใคร่ที่จะขอเสนอไว้ในที่นี้ว่า ถ้าต้องการจะมีคำเรียกจำนวนล้านล้านให้มีคำเฉพาะเพื่อแสดงจำนวนที่แน่นอน น่าจะใช้คำว่า "อักโข" หรือ "อักโขภินี"

5. ภัณฑสังขยา (มาตราเงิน)
ภัณฑสังขยา เป็นมาตราเงินของอินเดียที่ใช้อยู่ในครั้งพุทธกาลและในเวลาต่อมา ในคัมภีร์ต่างๆของพุทธศาสนาจึงมีข้อความหลายแห่งที่กล่าวถึงมาตราเงินของอินเดียไว้

6. นีลกหาปณปมาณสังขยา (การกำหนดมูลค่าและนับขนาดของ นีลกหาปณะ)
นีลกหาปณปมาณสังขยา เป็นระบบการกำหนดมูลค่าและกำหนดขนาดของนีลกหาปณะ ซึ่งเป็นเงินตราของชาวมคธ ประเทศอินเดีย

ทั้งภัณฑมูลสังขยา และ นีลกหาปณปมาณสังขยา เป็นมาตรากำหนดจำนวนและมูลค่าของเงินตราของชาวอินเดีย ซึ่งมีความหมายสัมพันธ์กับข้อกำหนดบางอย่างในพระพุทธศาสนา เช่นกรณีกำหนดมูลค่าของสิ่งของที่หากพระภิกษุรูปใดถือเอาหรือขโมยสิ่งของใด้ มูลค่า 5 มาสก ก็จะขาดตกจากความเป็นพระภิกษุในพุทธศาสนาทันที ในลักษณะดังกล่าวนี้ การรู้ความหมายของมาตราเงินของชาวอินเดีย ก็จะเป็นความรู้ที่เป็นประโยชน์ต่อการวินิจฉัยความแห่งพระวินัย

เมื่อกล่าวโดยสรุปแล้ว เงินตราที่กำหนดนับโดยชาวอินเดีย ที่พระญาณวิลาส และพระสิริมังคลาจารย์รวบรวมอธิบายไว้ มีดังนี้

4 วีหิ เป็น 1 คุญชา
2 คุญชา เป็น 1 มาสก
5 มาสก เป็น 1 บาท
4 บาท เป็น 1 กหาปณะ

ในการกล่าวขยายความเกี่ยวกับนีลกหาปณะ ของชาวมคธ พระสิริมังคลาจารย์ ได้อธิบายมูลค่าของสิ่งของที่เมื่อภิกษุรูปใดถือเอาโดยอาการแห่งการขโมย แล้วขาดจากความเป็นภิกษุ ไว้อย่างชัดเจนว่า หมายถึง มูลค่า 5 มาสก หรือ 1 บาท ของ นีลกหาปณะ ซึ่งความข้อนี้มีความหมายที่ชัดเจนในการกำหนดเทียบเพื่อหาข้อยุติในปัจจุบันว่า มูลค่า 5 มาสก หรือ 1 บาท นั้นมีค่าเท่าใด

พระสิริมังคลาจารย์ได้มีข้อวินิจฉัยไว้ว่า มูลค่า 1 บาทนั้น คือมูลค่าเท่ากับ ทองคำมีมูลค่าหนัก 1 บาท และทองคำมีน้ำหนัก 1 บาท นี้มีน้ำหนักเท่ากับ ข้าวเปลือก 20 เมล็ด เพราะฉะนั้นถ้าต้องการทราบความหมายของมูลค่า 1 บาทในพระวินัยข้อที่ว่าพระภิกษุรูปใดขโมยสิ่งของมีมูลค่า 1 บาท ขาดจากความเป็นพระภิกษุนั้น ก็ให้เทียบเคียงราคาทองคำปัจจุบันที่มีน้ำหนักเท่ากับ ข้าวเปลือก 20 เมล็ดนั่นเอง

คลิกไปอ่านตอนที่ 2 ของเรื่อง "สังขยาปกาสกฎีกา" หัวข้อ
"นัยสำคัญของสังขยาปกาสกฎีกา : คุณค่าต่อโลกปัจจุบัน"

ไปหน้าแรกของมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน I สมัครสมาชิก I สารบัญเนื้อหา

e-mail : ~~midnightuniv(at)yahoo.com~~