Newpage58

"ระบอบทักษิณกับวัฒนธรรมการเมืองปฏิปักษ์ปฏิรูป"
โดย เกษียร เตชะพีระ
(ความยาวประมาณ 21 หน้ากระดาษ A4)

หมายเหตุ : ปาฐกถานำในเวทีสาธารณะเรื่อง "๒ ปีระบอบทักษิณกับสถานการณ์การละเมิดสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย" จัดโดยคณะทำงานปกป้องนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชน ณ ห้องนพรัตน์ โรงแรมรัตนโกสินทร์ ถนนราชดำเนิน, ๙ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๖ เวลา ๑๒.๐๐ - ๑๗.๐๐ น.

สวัสดีครับเพื่อนมิตรพี่น้ององค์กรสิทธิมนุษยชนและท่านผู้ห่วงใยสิทธิเสรีภาพและประชาธิปไตยที่เคารพทุกท่าน ผมรับมาพูดวันนี้ด้วยความลังเลใจ เพราะ

๑) ในฐานะนักวิชาการด้านรัฐศาสตร์ ผมสนใจ แต่ไม่ได้รอบรู้ลึกซึ้งเรื่องสิทธิมนุษยชนอะไร
๒) โดยทั่วไปในฐานะปัญญาชนสาธารณะหรือคอลัมนิสต์หนังสือพิมพ์ ผมก็เจียมตัวเจียมใจความรู้เฉพาะทาง ทรรศนะเฉพาะด้านของตน ไม่เคยคิดว่าจะปาฐกถานำอะไรใครได้ เคยแต่ร่วมอภิปรายกับท่านอื่น ๆ

แต่ยิ่งไปกว่านั้น เพราะเรื่องที่จะพูด หัวใจคือ หลักสิทธิเสรีภาพในวัฒนธรรมการเมืองประชาธิปไตย ซึ่งไม่ง่ายที่จะเสนอต่อสาธารณชนไทย เพราะ

๑) ไม่มีฐานรากเรื่องนี้ในวัฒนธรรมการเมืองไทยแต่เดิม และมันไม่เคยเป็นวัฒนธรรมการเมืองกระแสหลักของไทย จึงไม่ง่ายที่จะชี้ประเด็นให้เห็นความสำคัญและทำความเข้าใจ
๒) ต่อให้เข้าใจ ผมไม่แน่ใจจริง ๆ ว่าสังคมคนชั้นกลางไทยจะแคร์ หมายถึงแคร์สิทธิเสรีภาพอันเป็นรูปธรรมแห่งชีวิตการเมือง ยิ่งกว่าตัวเลขความเติบโตทางเศรษฐกิจ ยอดขายหรือยอดบัญชีเงินฝากในธนาคารอันเป็นนามธรรมแห่งชีวิตฟองสบู่-บริโภคนิยม

อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาลักษณะพิเศษและความหนักหน่วงของสภาพการณ์ปัจจุบันซึ่งเราไม่ค่อยเคยประสบมาก่อนในประวัติการเมืองไทยสมัยใหม่ กล่าวคือ เรามีรัฐบาลที่ได้อำนาจมาโดยวิถีทางเลือกตั้งแบบประชาธิปไตย แต่ใช้อำนาจและแสดงความมุ่งมาดที่จะสถาปนาความสัมพันธ์ทางอำนาจกับพลเมืองแบบอำนาจนิยมหรืออ-เสรีนิยมยิ่งขึ้นทุกทีแล้ว ผมก็ขออนุญาตพูด เพียงหวังว่าความบกพร่องผิดพลาดใด ๆ ที่ย่อมจะมีในสิ่งที่พูดต่อไป จะเปิดประเด็นปูทางให้สังคมหันมาถก อภิปรายประเด็นอันสำคัญยิ่งนี้ จนบรรลุความถูกต้องรอบด้านสมบูรณ์ขึ้นในอนาคต

ผมขอพูดถึง"ระบอบทักษิณ"ในแง่มุมวัฒนธรรมการเมือง ข้อเสนอใจกลางของผมคือ: -

รัฐธรรมนูญปฏิรูปการเมืองกำลังเผชิญการท้าทายและกัดกร่อนบ่อนเบียนอย่างร้ายแรงจากวัฒนธรรมการเมืองปฏิปักษ์ปฏิรูปภายใต้ระบอบทักษิณ สังคมไทยต้องสร้างเสริมยกระดับความเข้าใจ และอารยธรรมที่รักสิทธิเสรีภาพและรักประชาธิปไตยให้กว้างขวางลึกซึ้งยิ่งขึ้น จึงจะธำรงรักษาระบอบเสรีประชาธิปไตยและความเป็นธรรมทางสังคมไว้ได้

โดยแบ่งการนำเสนอเป็น ๓ หัวข้อใหญ่ดังนี้: -

๑) วิเคราะห์วิจารณ์รัฐธรรมนูญปฏิรูปการเมือง พ.ศ. ๒๕๔๐
๒) วิเคราะห์วิจารณ์วัฒนธรรมการเมืองปฏิปักษ์ปฏิรูปภายใต้ระบอบทักษิณ
๓) สรุป: เพื่อการเมืองแห่งสิทธิเสรีภาพและความเอื้ออาทร

๑) วิเคราะห์วิจารณ์รัฐธรรมนูญปฏิรูปการเมือง พ.ศ. ๒๕๔๐
รัฐบาลทักษิณเป็นรัฐบาลแรกที่ใช้รัฐธรรมนูญปฏิรูปการเมือง พ.ศ. ๒๕๔๐ อย่างเต็มฉบับรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๔๐ พยายามปฏิรูปการเมืองไทย ๓ ด้านใหญ่เพื่อแก้ปัญหาเชิงโครงสร้างของระบอบการเมืองก่อนปฏิรูป อันได้แก่ ระบอบเลือกตั้งธิปไตยบนฐานรัฐราชการรวมศูนย์ (2) ซึ่ง "เปิดทุจริต ปิดประสิทธิภาพ และบั่นทอนภาวะผู้นำ" (3) โดยการปฏิรูปทั้ง ๓ ด้านควบคู่เป็น package เดียวกัน คะคานถ่วงดุลหนุนเสริมตรวจสอบกันและกัน ได้แก่ ปฏิรูปแบบเสรีนิยมด้วยการจำกัดอำนาจรัฐ, ปฏิรูปแบบประชาธิปไตยด้วยการกระจายอำนาจรัฐ และ ปฏิรูปแบบอำนาจนิยมด้วยการรวมศูนย์อำนาจรัฐ

1. ปฏิรูปแบบเสรีนิยม = จำกัดอำนาจรัฐ โดยรับรองและคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนในความสัมพันธ์กับรัฐมากขึ้น อาทิ สิทธิประการต่าง ๆ ของผู้ต้องหา, สิทธิต่าง ๆ ในการตรวจสอบอำนาจรัฐ เช่น สิทธิเข้าถึงข้อมูลข่าวสารราชการ, สิทธิยื่นคำร้องให้ไต่สวนนักการเมืองทุจริต, สิทธิเข้าชื่อกันไม่น้อยกว่าห้าหมื่นคนเพื่อร้องขอให้ถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งระดับสูง, สิทธิต่อต้านรัฐประหาร เป็นต้น เพื่อการนี้ ได้ตั้งองค์การมหาชนอิสระต่าง ๆ อาทิ ศาลรัฐธรรมนูญ, คณะกรรมการการเลือกตั้ง, คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ, ศาลปกครอง, ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา, คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ฯลฯ มาเป็นกลไกถ่วงดุล ตรวจสอบและควบคุมอำนาจรัฐ

2. ปฏิรูปแบบประชาธิปไตย = กระจายอำนาจรัฐ โดยกระจายอำนาจเหนือทรัพยากรและนโยบายสาธารณะมาให้ประชาชนมีส่วนร่วมใช้ร่วมกำหนดโดยตรงมากขึ้น เช่น มีการเลือกตั้งวุฒิสมาชิก, ประชาพิจารณ์โครงการขนาดใหญ่ของรัฐ, การลงประชามติ, การปกครองท้องถิ่น, สิทธิชุมชนในการมีส่วนร่วมจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมท้องถิ่น, สิทธิเข้าชื่อห้าหมื่นคนในการเสนอร่างกฎหมายโดยตรงต่อสภาฯ, การก่อตั้งสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, คณะกรรมการกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ, คณะกรรมการกิจการวิทยุ กระจายเสียงและโทรทัศน์แห่งชาติ, องค์การอิสระตัวแทนผู้บริโภค เป็นต้น

3. ปฏิรูปแบบอำนาจนิยม = รวมศูนย์อำนาจรัฐ โดยรวมศูนย์อำนาจไว้ที่ฝ่ายบริหาร ทั้งนี้เป็นไปตามโจทย์โครงสร้างการเมืองของหมอประเวศ วะสี และคณะกรรมการพัฒนาประชาธิปไตย (คพป.) ซึ่งสภาร่างรัฐธรรมนูญรับมา

ในนั้นมีโจทย์เรื่องประสิทธิภาพของระบบและภาวะผู้นำทางการเมืองด้วย กล่าวคือระบบเดิม "เปิดทุจริต ปิดประสิทธิภาพ และบั่นทอนภาวะผู้นำ", ระบบปฏิรูปจึงพยายาม "ปิดทุจริต เปิดประสิทธิภาพ และสร้างเสริมภาวะผู้นำ" โดยเพิ่มอำนาจและภาวะผู้นำให้หัวหน้าฝ่ายบริหารได้แก่นายกรัฐมนตรี, ทำให้ฝ่ายบริหารแยกต่างหากเป็นเอกเทศและมีอำนาจต่อรองเป็นอิสระจากฝ่ายนิติบัญญัติมากขึ้น, อำนาจบริหารมั่นคงขึ้น ท้าทาย ปรับเปลี่ยนและโค่นล้มยากขึ้นในความสัมพันธ์กับพรรคฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎรและกับวุฒิสภา พร้อมทั้งมีประสิทธิภาพและรวมศูนย์เด็ดขาดขึ้นเหนือกลไกระบบราชการและสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสังกัดพรรคร่วมรัฐบาล เช่น

อำนาจของคณะรัฐมนตรีในการเปลี่ยนแปลงระบบบริหารราชการแผ่นดิน รวม โอน ยุบกระทรวง-ทบวง-กรม, การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรระบบบัญชีรายชื่อ, แยกคณะรัฐมนตรีจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรในแง่ตัวบุคคลไม่ให้ซ้ำซ้อนกัน, จำกัดเงื่อนไขการย้ายพรรคของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร เป็นต้น

package การปฏิรูปการเมือง ๓ ด้านนี้วาดหวังขึ้นให้ทำงานไปด้วยกัน คัดง้างคะคานถ่วงดุลกัน ซึ่งก็คงจะดำเนินไปได้หากสังคมเศรษฐกิจไทยมีความเสรีหลากหลายและราบเรียบเสมอภาคกันทางอำนาจและฐานะเศรษฐกิจ ดังวิสัยทัศน์ของบรรดานักกฎหมายมหาชน ผู้เป็นแรงบันดาลใจและพลังผลักดันทางปัญญาเบื้องหลังรัฐธรรมนูญใหม่นี้

ทว่าเมื่อวางการปฏิรูปการเมือง ๓ ด้านนี้ลงมาในบริบทสังคมเศรษฐกิจไทยที่มีทุนนิยมเส้นสายอุปถัมภ์ผูกขาด, โครงสร้างรัฐราชการรวมศูนย์, และเมืองกับชนบทมีช่องว่างแตกต่างมากทางอำนาจและรายได้ ผลของการปฏิรูปแนวกฎหมายมหาชนบนการละเลยความเป็นจริงทางเศรษฐกิจการเมืองไทยคือ การสร้างเงื่อนไขกฎกติกาทางการเมืองที่เอื้อเฟื้อเกื้อกูลกลุ่มทุนใหญ่ พรรคใหญ่, ทำให้พรรคการเมืองขนาดกลางและย่อย (หรือ SMP, small & medium-sized parties) ของนักเลือกตั้งล้มหายตายจาก ถูกยุบและควบรวมกิจการ

ในที่สุดก็นำไปสู่ รัฐบาลของชนชั้นนายทุนใหญ่โดยตรง, ไม่ใช่โดยอ้อมผ่านทหาร ข้าราชการ เทคโนแครตและนักเลือกตั้งดังที่เคยเป็น, ซึ่งเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์การเมืองไทยยุคใหม่ และเป็นรัฐบาลที่ชนะการเลือกตั้งแบบประชาธิปไตยมาอีกด้วย

"กลุ่มอำนาจนำทางการเมืองใหม่"มุ่งมั่นควบคุม ครอบงำ กำราบ หว่านซื้อที่ตั้งและสถาบันอำนาจอื่นในสังคมไทย ไม่ว่ากองทัพ ตำรวจ ระบบราชการ สื่อมวลชน เอ็นจีโอ องค์กรประชาชน ปัญญาชน เทคโนแครต ฯลฯ ให้หมดสิ้น, ให้สยบใต้อำนาจ, ยอมรับแนวทางการนำเบ็ดเสร็จและเป็นเครื่องมือที่เชื่อง ๆ ว่านอนสอนง่ายทางนโยบายและอำนาจของตน

การปฏิรูปการเมือง ๓ ด้าน จึงถูกเปลี่ยนแก้ ลดทอนให้เหลือแต่ด้านอำนาจนิยมด้านเดียว รวมศูนย์ด้านเดียว, ด้านเสรีนิยม ถูกแทรกแซง ฉ้อฉล ทำให้อัมพาต ไม่ทำงาน, ด้านประชาธิปไตย ถูกแช่แข็ง ถ่วงช้า บิดเบน ไม่ปรากฏเป็นจริงไปเรื่อย ๆ ผลของมันคือระบบการเมืองทั้งระบบถูกทำให้ปิดต่อฝ่ายค้านและผู้เห็นต่างในทางปฏิบัติ และอยู่ภายใต้การนำแบบองค์เดียวของพรรคใหญ่ที่สุด ภายใต้อำนาจรวมศูนย์เด็ดขาดของท่านผู้นำพรรค

รัฐธรรมนูญปฏิรูปการเมืองกำลังเป็นหมัน พลเมืองไทยกำลังถูกงดใช้รัฐธรรมนูญบางมาตราที่คุ้มครองสิทธิของตนเองในทางปฏิบัติ โดยเฉพาะหมวด ๓ สิทธิเสรีภาพของชนชาวไทย ในมาตรา ๒๖, ๒๗, ๕๙, ๖๐, ๗๕, ๗๖ ดังความเห็นวิจารณ์ของศาสตราจารย์เสน่ห์ จามริก ประธานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (4)

งดใช้รัฐธรรมนูญมาตรา ๔, ๓๐, ๓๑, ๓๒, ๓๓ เกี่ยวกับสิทธิของผู้ต้องหาในสภาพที่ผู้นำรัฐบาลส่งสัญญาณด้วยถ้อยคำที่ยังไม่ชัดขนาดนั้น แต่เป็นไปในทิศทางให้เจ้าหน้าที่ยิงทิ้งหรือเก็บผู้ต้องสงสัยคดียาเสพติด ดังความเห็นวิจารณ์ของผู้นำฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎรและกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติอีกสองท่าน,(5) และงดใช้รัฐธรรมนูญมาตรา ๔๐ ว่าด้วยคลื่นความถี่เป็นทรัพยากรสาธารณะของชาติ ดังความเห็นวิจารณ์ของคณะกรรมการรณรงค์เพื่อการปฏิรูปสื่อ(6) เป็นต้น ทั้งนี้โดยอานุภาพวัฒนธรรมการเมืองของระบอบทักษิณซึ่งมีลักษณะปฏิปักษ์ปฏิรูปหรือแก้การปฏิรูป (counter-reform political culture)

ศาสตราจารย์นิธิ เอียวศรีวงศ์ เคยชี้ให้เห็นอย่างมีพลังว่า เอาเข้าจริงเมื่อเทียบกันแล้ว รัฐธรรมนูญฉบับวัฒนธรรมไทย หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งวัฒนธรรมการเมืองที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษรนี่แหละร้ายกาจนัก ยั่งยืนคงทนกว่ารัฐธรรมนูญจริงที่เป็นกระดาษสมุดไทยมากมายหลายเท่า เพราะมันหยั่งรากงอกงามอยู่ในระบบคิดวัฒนธรรมการเมืองไทยเรา ซึ่งมีลักษณะเด่น ๆ เป็นเผด็จการและศักดินามาแต่เดิม(7)

สิ่งที่เกิดขึ้นภายใต้"ระบอบทักษิณ"คือการนำวัฒนธรรมการเมืองไทยแบบอำนาจนิยม-อุปถัมภ์มาปรับแปลงใช้ โดยเพิ่มเติมข้อถกเถียงหลักอ้างอิงแบบ "ประชาธิปไตยของเสียงข้างมาก" เข้าไป กล่าวคือเป็นวัฒนธรรมการเมือง (วัฒนธรรมแห่งการใช้อำนาจและความสัมพันธ์ทางอำนาจ) ระหว่างผู้ปกครองกับประชาชนแบบอำนาจนิยมหรือ อ-เสรีนิยมในนามประชาธิปไตยและในนามของเสียงข้างมาก

๒) วิเคราะห์วิจารณ์วัฒนธรรมการเมืองปฏิปักษ์ปฏิรูปภายใต้ระบอบทักษิณ
อะไรคือองค์ประกอบเด่น ๆ ของวัฒนธรรมการเมืองปฏิปักษ์ปฏิรูปภายใต้ระบอบทักษิณ? ผมขอแบ่งการนำเสนอเรื่องนี้ออกเป็น ๗ หัวข้อ กล่าวคือ: -

1. การสร้าง "เสียงข้างมาก" และ "ผลประโยชน์ส่วนรวม" เสมือนจริง (the manufacture of virtual majority & virtual public interest) ขึ้นมา โดยผ่านการเลือกหรี่กลบและ/หรือ ขยายเสียงสาธารณะบางเสียง (selective silencing & amplifying of the public voices) ซึ่งทำได้โดยการควบคุมครอบงำสื่อมวลชนอิเล็กทรอนิกส์ของรัฐ, เทกโอเว่อร์สื่ออิเล็กทรอนิกส์เสรีและทุ่มซื้อโฆษณาของสื่อสิ่งพิมพ์เอกชน เมื่อสื่อมวลชนถูกคุม ก็มีสื่อสำหรับส่งเสียงที่หนุน แต่ไม่มีสื่อสำหรับเสียงที่ค้านซึ่งจะถูกกลั่นกรองออกไป

ภายใต้ภาวะที่สาธารณชนไม่ได้ถูกปิดปาก แต่ถูกผู้คุมสื่อผูกขาดตัดตอนเสียงที่ตนจะแสดงมติส่งถึงสาธารณะ ความเห็นแย้งใดที่มีจึงปรากฏเป็นทรรศนะส่วนตัวไว้บ่นเงียบ ๆ ในบ้าน ในห้องนอน หรือในส้วม แต่ไม่มีสิทธิ์ร่วมส่วนอย่างเสรีในสื่อสาธารณะ ไม่มีส่วนร่วมในมติมหาชน (public opinion) เหมือนเสียงแย้งของตนถูกขจัดจากเวทีสาธารณะ (de-publicized) ให้กักบริเวณไว้ในพื้นที่ส่วนตัว และมีหุบเหวช่องว่างที่มิอาจก้าวข้ามได้ระหว่างสาธารณชนกับเสียงสะท้อนแทนทรรศนะของตน (ระหว่าง the public กับ "public voice" or "public representation")

อุปมาอุปไมยเหมือนท่านอยู่ในฝันร้าย เอ่ยปากร้องตะโกนสุดเสียง แต่ไม่มีใครได้ยิน เห็นแต่ปากท่านพะงาบ ๆ ทว่าดันได้ยินเสียงที่สามซึ่งท่านไม่ได้พูดเลยดังพากย์ทับแทน (dubbing) ตลอดเวลา, บุคคลในฝันร้ายนั้นฉันใด เสียงมหาชนในสังคมที่สื่อถูกผูกขาดตัดตอนก็ฉันนั้น

เมื่อสื่อสาธารณะ-เสียงสาธารณะถูกคุม ก็เป็นการง่ายที่จะเสกสรรปั้นแต่งเสียงส่วนน้อยบางเสียงให้กลายเป็น "เสียงข้างมาก" และ ผลประโยชน์เฉพาะบางกลุ่มบางบุคคลให้กลายเป็น "ผลประโยชน์ส่วนรวม" (majoritization of minority voice & interest) ระบบแทนตนเสียงสาธารณะหรือเสียงประชาชนในสังคมการเมืองไทยซึ่งบกพร่องอยู่แต่เดิมแล้ว โดยขีดจำกัดของประชาธิปไตยแบบตัวแทน (representative democracy) มาถูกซ้ำเติมให้หนักข้อขึ้นโดยระบอบสื่อมวลชนที่เลือกปฏิบัติ หรือเลือกสื่อเฉพาะบางเสียง บางผลประโยชน์ บางข้อเท็จจริง บางความจริงต่อสาธารณะตามอำนาจควบคุมของรัฐเจ้าของสถานีหรือเอกชนเจ้าของกิจการ

ช่องโหว่ข้อบกพร่องในโครงสร้างการแทนตนเสียงสาธารณะในสังคมไทย อันเป็นความรุนแรงเชิงโครงสร้างชนิดหนึ่งนี้ เป็นฐานให้พฤติการณ์ ผลประโยชน์ขัดกันและมาตรฐานสองหน้า (conflict of interest & double standard) ทำได้ ทำง่ายและลุกลามขยายวงออกไป, ผลประโยชน์ขัดกันระหว่างฐานะเจ้าหน้าที่รัฐบาลที่ต้องรักษาผลประโยชน์ส่วนรวม กับ ฐานะบุคคลเอกชนที่มีผลประโยชน์ส่วนตนส่วนครอบครัวส่วนกลุ่มส่วนบริษัท ไม่ถูกสื่อ ไม่ถูกแทนตนออกมาให้เห็นในสาธารณะ

การปราบปรามทุจริตประพฤติมิชอบที่เน้นเล่นงานฝ่ายตรงข้ามทางการเมือง แต่ละเลยพันธมิตรพรรคพวกการเมืองฝ่ายเดียวกัน ไม่ถูกสื่อ ไม่ถูกแทนตนให้สังคมตระหนักเท่าทัน, ภาพด้านเดียวที่ไม่แสดงความขัดกันของผลประโยชน์เพราะเห็นผลประโยชน์ด้านเดียว ไม่แสดงมาตรฐานสองหน้าเพราะเห็นพฤติกรรมด้านเดียวเหล่านี้ช่วยธำรงรักษาผลิตซ้ำพฤติการณ์ ผลประโยชน์ขัดกันและมาตรฐานสองหน้า ไปเรื่อย ๆ ในทางปฏิบัติ

2. ในนามของ "เสียงข้างมาก" เสมือนจริง (เพราะเสียงข้างมากตัวจริงถูกหรี่กลบเสียงและพากย์ทับแทน ได้แต่อ้าปากพะงาบ ๆ) และ "ผลประโยชน์ส่วนรวม" เสมือนจริง (เพราะผลประโยชน์ส่วนรวมถูกปิดช่องทางที่จะสื่อ), ย่อมง่ายที่จะเบียดผลักเสียงที่เห็นต่างและผลประโยชน์ของผู้ที่เห็นต่าง (dissenting voices & interest) ให้กลายเป็น "เสียงส่วนน้อย" และ "ผลประโยชน์ของคนข้างน้อย" ไป (minoritization of dissenting voices & interest) และแล้วผู้ถูกทำให้เป็น "คนส่วนน้อย" ดังกล่าวก็ถูกเอามาตั้งประจันกับ "เสียงข้างมาก" เสมือนจริง และ "ผลประโยชน์ส่วนรวม" เสมือนจริงที่ได้จัดตกแต่งไว้อย่างดีแล้วนั้น เพื่อให้ประชาชน-สาธารณชนพิจารณาเลือกข้าง

แน่นอนตามตรรกะของระบอบประชาธิปไตย เสียงข้างมากย่อมชนะ ผลประโยชน์ของส่วนรวมย่อมอยู่เหนือผลประโยชน์ของคนส่วนน้อย, ผู้ถูกทำให้เป็นคนส่วนน้อยจึงถูกเขี่ยปัดไปในนามของคนส่วนใหญ่ ด้วยฝีมือคนส่วนน้อยอีกกลุ่มหนึ่ง - โดยข้อต่างระหว่างคนส่วนน้อยสองกลุ่มนี้อยู่ตรงที่ "ฝ่ายหนึ่งมีอำนาจรัฐ อำนาจทุน และอำนาจสื่อ" แต่อีกฝ่ายไม่มีนั่นเอง

ภาพโดยรวมก็คือในระบอบประชาธิปไตยที่ไม่อิสระจากรัฐและทุน คนส่วนน้อยผู้กุมอำนาจรัฐ อำนาจทุน และสามารถคืบเข้าผูกขาดอำนาจสื่อมวลชน กำลังเบียดขับผลักไสเสียงและผลประโยชน์ของคนส่วนน้อยที่ไร้รัฐ ไร้ทุน ไร้สื่อไปทีละกลุ่ม ๆ ในนามของคนส่วนใหญ่ โดยที่คนส่วนใหญ่ทุกกลุ่มถูกทำให้ไม่แคร์ ถูกทำให้รู้สึกมั่นคงปลอดภัยว่าตนคงไม่ประสบชะตากรรมเหมือนคนส่วนน้อยพวกนั้น, โดยหาตระหนักไม่ว่าตนมีสิทธิ์กลายเป็นคนส่วนน้อยได้เสมอ เพราะเอาเข้าจริงพวกเขาก็ไม่ต่างจากคนส่วนน้อยเหล่านั้นคือไร้รัฐ ไร้ทุน ไร้สื่อในมือเหมือนกัน ขณะที่มีคนส่วนน้อยกลุ่มเดียวได้เป็นหรือเสมือนเป็นคนส่วนใหญ่ไปตลอดกาล

3. เมื่อทำให้เสียงและผลประโยชน์ของผู้เห็นต่างและฝ่ายค้านกลายเป็นเสียงและผลประโยชน์ของคนข้างน้อย ที่ตั้งประจันกับ "เสียงข้างมาก" และ "ผลประโยชน์ส่วนรวม" ก็ย่อมดูชอบธรรมที่จะบิดพลิ้ว ปัดปฏิเสธ กระทั่งบดขยี้ สิทธิและการพยายามใช้สิทธิของเสียงข้างน้อยและของบุคคล (minority & individual rights) ลงไปด้วยกำลังของรัฐ ในนามของ การปกครองโดยเสียงข้างมาก (majority rule) และ ผลประโยชน์ส่วนรวม (the public good or the general welfare)

โดยเฉพาะสิทธิที่จะเห็นต่างและสิทธิที่จะดื้อแพ่ง (the right to dissent & civil disobedience) ต่อนโยบายและการตัดสินใจของรัฐบาลที่ได้อำนาจมาจากการเลือกตั้งโดยเสียงข้างมาก, ภายใต้ฉายาเลวร้ายต่าง ๆ อาทิ "อภิสิทธิ์", "อนาธิปไตย", "พวกไม่เคารพกฎหมายหรือ กติกา", "พวกค้านยัน ค้านไม่รู้จบ" ฯลฯ การใช้สิทธิโดยชอบของบุคคลและกลุ่มเสียงข้างน้อยที่เห็นต่างอันเป็นธรรมเนียมของระบอบเสรีประชาธิปไตย ถูกทำลายความชอบธรรมลงไปภายใต้"ระบอบทักษิณ" จนกลายเป็นเรื่องของคนไม่ฟังเหตุฟังผล พวกม็อบ พวกเถื่อน ลูกดื้อที่พ่อต้องตีบ้างด้วยความหวังดี เพื่อลูกอื่นจะไม่เอาเยี่ยงอย่าง

สิทธิภายใต้"ระบอบทักษิณ"จึงกลายเป็นสิ่งที่ประชาชนมีตามรัฐธรรมนูญ แต่ไม่ควรใช้โต้แย้งคัดค้านรัฐบาล หากควรเก็บเอาไว้โชว์ประชาคมโลกเฉย ๆ เพราะขืนใช้เมื่อใดก็จะกลายเป็นคนผิดปกติ พวกอภิสิทธิ์ พวกเล่นไม่เลิก พวกอนาธิปไตย พวกไม่เคารพกติกาประชาธิปไตย โดยอัตโนมัติ กลายเป็นว่าระบอบประชาธิปไตยที่ดีคือระบอบประชาธิปไตยที่มีสิทธิไว้เพื่อที่จะไม่ใช้หรือนัยหนึ่งปราศจากสิทธิในทางปฏิบัติ i.e. practically rightless democracy ยกเว้นตอนเลือกตั้งเท่านั้นเอง

4. ซ้ำร้าย "วัฒนธรรมการเมืองปฏิปักษ์ปฏิรูปของระบอบทักษิณ"ยังมีลักษณะบางด้านที่ย้อนยุค ทวนเข็มนาฬิกา หรือปฏิกิริยา ตรงที่หยิบยืมเอาวาทกรรมและวิธีการของชาตินิยมเผด็จการฝ่ายขวาต่อต้านคอมมิวนิสต์ในอดีตมาเวียนใช้ สืบทอดและพัฒนา ด้วยการประณามบุคคลและกลุ่มฝ่ายค้านอย่างไม่แสดงหลักฐานและไม่รับผิดชอบว่าไม่รักชาติ ว่ารับเงินต่างชาติ ว่าไม่หวังดีต่อชาติ, ปล่อยข่าว สร้างกระแสหวาดระแวง ไม่ไว้วางใจ จงเกลียดจงชังขึ้นในหมู่คนไทยด้วยกันที่มีความเห็นทางนโยบายการพัฒนาแตกต่างกัน, ทำให้คนไทยกลัวและเกลียดเอ็นจีโอเหมือนที่เคยกลัวและเกลียดคอมมิวนิสต์ ทั้งที่สงครามเย็นและสงครามอุดมการณ์ต่อต้านคอมมิวนิสต์จบสิ้นไปนานแล้ว, ปล่อยให้มีการแอบอ้างข่มขู่คุกคามกดดันผู้เห็นต่างและครอบครัวเยี่ยงเจ้าพ่อมาเฟียทางการเมือง

ผลของมันก็คือ ริบเอกลักษณ์เพื่อนร่วมชาติเพื่อนคนไทยไปจากผู้ที่เพียงเห็นต่างเห็นไม่ตรงกับรัฐบาล และสร้าง"ความเป็นอื่น"หรือ"ความไม่ใช่คนไทย"ยัดเยียดให้ไปพร้อมกัน ทำให้พวกเขาล่อแหลมต่อการตกเป็นเป้าละเมิดสิทธิตั้งแต่เล่นงานทำร้าย กระทั่งฆ่าฟันได้ฟรี (homo sacer)(8) จากใครก็ได้ที่เป็นคนไทยและรักชาติ และเชื่อรัฐบาลแล้วถูกทำให้เกลียดและกลัวเพื่อนคนไทยด้วยกัน เหมือนเมื่อครั้งการฆ่าหมู่ ๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙

เป็นตลกร้ายที่น่าอนาถเสียนี่กระไร ที่ภายใต้การปกครองของพรรคที่ชื่อว่า"ไทยรักไทย" บรรยากาศของการที่ไทยกลัวไทย ไทยเกลียดไทย ไทยระแวงไทย ไทยไม่ไว้ใจไทย ถูกปลุกปั่นให้สูงถึงขนาดนี้!

5. นอกจากนี้ การที่ผู้นำรัฐบาลประกาศจะทำสงครามปราบปรามยาเสพติด ในลักษณะเดียวกับที่เคยทำสงครามปราบปรามคอมมิวนิสต์มาแต่ก่อน พร้อมทั้งพากันส่งสัญญาณด้วยถ้อยคำที่ยังไม่ชัดขนาดนั้น แต่ไปในทิศทางให้เจ้าหน้าที่ยิงทิ้งหรือเก็บผู้ต้องสงสัยหรือผู้ต้องหาค้ายาเสพติดในบัญชีดำต่าง ๆ(9) ก็เท่ากับย้อนรอยรัฐในยุคสงครามเย็น กลับไปสู่การพยักเพยิดเปิดช่องชี้ทางให้ใช้การก่อการร้ายโดยรัฐ (state terrorism) ตอบโต้รับมือการก่อการร้ายของคอมมิวนิสต์ (communist terrorism) ตามตรรกะตาต่อตา ฟันต่อฟัน เหมือนที่เคยทำในอดีต อันเป็นการละเมิดรัฐธรรมนูญและละเมิดสิทธิในร่างกาย ชีวิตและทรัพย์สินของผู้ต้องหาและผู้ต้องสงสัยเหล่านั้นโดยตรง

ผู้นำรัฐบาลได้ถามกลับผู้ทักท้วงเรื่องนี้ทำนองว่าห่วงชีวิตคนค้ายามากกว่าชีวิตเจ้าหน้าที่ตำรวจทหารหรือไร? คำตอบของอารยชนคงเป็นอื่นไปมิได้นอกจากว่าเราย่อมห่วงชีวิตของเจ้าหน้าที่ตำรวจทหาร แต่เราก็ควรห่วงชีวิตของผู้ต้องหาหรือต้องสงสัยว่าค้ายาเสพติดด้วย เพราะชีวิตทุกชีวิตมีค่าและพึงได้รับการปกป้องคุ้มครองตามกฎหมายในฐานะพลเมืองไทยและมนุษย์ แม้ฝ่ายหนึ่งจะเป็นเจ้าหน้าที่รัฐและอีกฝ่ายเป็นผู้ต้องหาหรือต้องสงสัยก็ตาม

อำนาจหน้าที่ของสองฝ่ายอาจแตกต่าง แต่สิทธิในชีวิต ร่างกายและทรัพย์สินของพวกเขาแต่ละคน พึงได้การเคารพจากรัฐและสังคมเสมอเหมือนกัน, แน่นอน หากผู้ต้องหาหรือต้องสงสัยใช้อาวุธต่อสู้ทำร้ายเจ้าพนักงานระหว่างปฏิบัติหน้าที่ เจ้าหน้าที่รัฐย่อมมีสิทธิโดยชอบที่จะป้องกันตนเองด้วยกำลังตามควรแก่เหตุ, ยิ่งกว่านั้น เสียงข้างมากของสังคมย่อมสามารถออกกฎหมาย ระบุโทษผิดของอาชญากรรมอุกฉกรรจ์ อันเป็นภัยสังคมบางอย่างให้รุนแรงถึงขั้นริบทรัพย์อันได้มาโดยมิชอบ คุมขังร่างกายหรือกระทั่งเอาชีวิตผู้ก่ออาชญากรรมนั้น ๆ ก็ได้ แต่ทั้งนี้ต้องพิสูจน์ว่าพวกเขาผิดจริงตามกระบวนการยุติธรรมที่เปิดเผย โปร่งใส และให้โอกาสจำเลยต่อสู้คดีโต้แย้งข้อกล่าวหาอย่างเที่ยงธรรมจนศาลมีคำพิพากษาถึงที่สุดเสียก่อน, ก่อนและจนกว่าจะถึงวาระนั้น จะสันนิษฐานหรือปฏิบัติต่อพวกเขาเสมือนผู้กระทำผิดมิได้ - อย่างน้อยนี่ก็เป็นหลักขั้นต่ำสุดที่อารยประเทศและสังคมไทยตกลงว่าผู้คนในสังกัดจะอยู่ร่วมและปฏิบัติต่อกันอย่างนี้ (10)

การยิงทิ้ง สั่งเก็บตามบัญชีดำ ศาลเตี้ย (หมายถึงตำรวจ อัยการ ศาล เพชฌฆาตรวมศูนย์ในบุคคลเดียว) อันเข้าข่ายการก่อการร้ายโดยรัฐ (state terrorism) ในที่สุดจะเป็นได้อย่างมากแค่มาตรการไฟไหม้ฟาง, มีประสิทธิภาพแค่กดเก็บอาการของปัญหายาเสพติดไว้ด้วยความกลัว, มันอาจเห็นผลฉาบฉวยทันใจ แต่พ้นสามเดือนข้างหน้าไปแล้ว ปัญหาก็จะโผล่กลับมาอีก เพราะรากเหง้าต้นเหตุทางสังคมเศรษฐกิจ จริยธรรม ชุมชนและครอบครัวยังไม่ได้แก้ไข

ในกระบวนการนั้น ศักดิ์ศรีเกียรติภูมิของเจ้าหน้าที่ในเครื่องแบบผู้รักษากฎหมาย จะถูกสัญญาณชี้นำผิด ๆ ให้ลดตัวลงไปแปดเปื้อนมลทินวิธีการป่าเถื่อนของอาชญากรนอกกฎหมาย, ความเป็นนิติรัฐของรัฐไทยจะเสื่อมคลายกลายเป็นกองกำลังภายใต้หลัก "อำนาจที่เกิดจากปากกระบอกปืนเป็นธรรม"

หลักนิติธรรมในบ้านเมืองและชีวิตผู้คนซึ่งยังไม่ถูกพิสูจน์ผิดถึงที่สุด จะถูกบูชายัญแลกกับเส้นตายที่เกลื่อนกลาดไปด้วยความตายซึ่งอาจมีผู้บริสุทธิ์ปะปนอยู่ด้วย แต่เส้นตายนั้นจะไม่ใช่จุดจบของปัญหา, ถึงบัดนั้น เพื่อธำรงประสิทธิภาพแห่งความกลัวไว้ ก็อาจต้องส่งสัญญาณต่อให้เก็บไปเรื่อย ๆ ยิงทิ้งไปเรื่อย ๆ ตามบัญชีดำที่ยาวเหยียดขึ้นเรื่อย ๆ อีกหกหมื่นเจ็ดหมื่นศพจนประเทศไทยที่รักยิ่งของเรา และของลูกหลานเรากลายสภาพเป็นราชอาณาจักรแห่งความกลัว (the kingdom of fear) ภายใต้ระบอบแห่งความสยดสยอง (the reign of terror) ไป (11)

6. ทั้งหมดที่กล่าวมาส่งผลตอกย้ำวัฒนธรรมการเมืองเผด็จการที่ยืนนานในบ้านเมืองเราว่ารัฐธรรมนูญเป็นกระดาษชำระ ผู้กุมอำนาจรัฐ - บัดนี้ในนามเสียงข้างมาก - นึกจะฉีกเมื่อไหร่ก็ฉีก อยากจะเช็ดอะไรก็เช็ด โดยไม่ต้องกังวลว่าจะต้องรับผิด (accountable) เพราะเอาเข้าจริงไม่มีกลไกกระบวนการใดที่ทรงประสิทธิภาพสำหรับปกป้องคุ้มครองสิทธิของพลเมืองตามรัฐธรรมนูญ และจำกัดอำนาจรัฐในทางปฏิบัติเลย

7. ท้ายสุด วัฒนธรรมการเมืองอำนาจนิยม-ปฏิปักษ์ปฏิรูปภายใต้ระบอบทักษิณ ก็ส่งผลให้การเมืองภาคประชาชน ซึ่งเป็นองค์ประกอบพื้นฐานอย่างหนึ่งของพื้นที่การเมืองเสรีประชาธิปไตยที่เปิดขึ้นภายใต้รัฐธรรมนูญใหม่ กลายสภาพเป็นการเมืองประเด็นเดียว (single-issue politics) ทั้งหมด, การเมืองภาคประชาชนซึ่งมีลักษณะการจัดตั้งและวางกำลังเป็นเครือข่ายของกลุ่มก้อนที่กระจัดกระจายเป็นหย่อม ๆ ไม่อาจผนึกรวมตัวเหนียวแน่นเป็นแนวคลื่นอยู่แล้ว เพราะตั้งอยู่บนฐานทางสังคมของพันธมิตรระหว่างเกษตรกรบางส่วนกับคนชั้นกลางบางส่วน ซึ่งอยู่กันแยกย้ายกระจายตัวโดยธรรมชาติทางถิ่นที่อยู่และสังคมวิทยา ก็ยิ่งแยกกลุ่ม เกาะติดเฉพาะประเด็นและง่ายที่จะโดดเดี่ยวแบ่งแยกจากกันยิ่งขึ้น, ความเชื่อมโยงเป็นเครือข่ายอาจช่วยบรรเทาปัญหานี้ได้บ้าง แต่ก็ไม่ได้แก้ที่มูลฐานของปัญหา และไม่ง่ายที่จะขยายพันธมิตรแนวร่วมให้กว้างขวางออกไปนอกกลุ่มนอกถิ่น

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง นโยบายสวัสดิการสังคม-ประชานิยมของระบอบทักษิณ ได้ช่วยตอบสนองความเรียกร้องต้องการ และบรรเทาความเดือดร้อนเฉพาะหน้าของประชาชนโดยรวมให้พอใจระดับหนึ่ง ทำให้เกิดโครงสร้างความรู้สึกใหม่ทางการเมืองในหมู่ประชาชน ไม่เว้นแม้คนชั้นล่างต่อการประท้วงเรียกร้องของประชาชนกลุ่มต่าง ๆ ว่า "มึงเดือดร้อน เรียกร้องก็เรื่องของมึง กูไม่เกี่ยว ไม่ได้ไม่เสียอะไรด้วย" พร้อมจะเพิกเฉยต่อทุกข์ยากคับแค้นและการถูกละเมิดสิทธิ์ของประชาชนกลุ่มอื่นอย่างเย็นชา ไม่รู้สึกรู้สาหรือตระหนักว่าสิทธิ์ของผู้อื่นหรือคนกลุ่มน้อยที่ถูกละเมิดไปเป็นสิทธิ์ของตนด้วย เพราะขึ้นชื่อว่าสิทธิย่อมเป็นของทุกคนโดยเสมอภาคกัน (ต่างจากผลประโยชน์ซึ่งเป็นเฉพาะของบางคนบางกลุ่มโดยไม่เท่าเทียมกัน) เมื่อสิทธิ์ของคนหนึ่งถูกละเมิด ก็ไม่มีหลักประกันว่าสิทธิ์ของคนอื่นจะได้รับการเคารพ

แทนที่วัฒนธรรมการเมืองแห่งความสมานฉันท์ เห็นอกเห็นใจห่วงใย ประสานหนุนช่วยกันในหมู่ประชาชนผู้เดือดร้อนถูกละเมิดสิทธิ์, วัฒนธรรมการเมืองอำนาจนิยมของผู้ปกครองจึงกลับถูกขานรับเป็นลูกคู่จากวัฒนธรรมการเมืองต่างเมินเฉย ไม่แคร์ ตัวใครตัวมันของผู้ถูกปกครอง เหมือนต่างคนต่างทำคำมั่นสัญญาไว้ต่อกันว่า "กูไม่ช่วยมึง มึงก็ไม่ต้องช่วยกู ไม่มีใครต้องช่วยใคร" (the contract of mutual indifference)(12) แทนที่สำนึกแห่งความเป็นพลเมืองผู้มีสิทธิ์ และฉะนั้นจึงหวงสิทธิ์ของตนและช่วยปกป้องสิทธิ์ของคนอื่นเมื่อเขาถูกละเมิด เพราะเท่ากับเป็นการคุกคามสิทธิ์ของตนด้วยเช่นกันนั้น, คนทั้งหลายก็เสมือนพร้อมใจแปลงกลายเป็นไก่ ซี.พี.ที่ไร้สิทธิ์ในตัวเอง (self-ownership) หากเป็นสมบัติของเจ้าของเล้าโดยสัมบูรณ์

วันนี้อาจอิ่มหนำหายอยาก กระทั่งอาจอ้วนพีอิ่มหมีพีมันเพราะเจ้าของขุนเลี้ยงรักษา แต่วันพรุ่งไม่รู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นเพราะไม่มีสิทธิ์เหนือชีวิต กระดูกเนื้อหนังและไข่ของตัวเอง เขานึกจะเลี้ยงก็เลี้ยง เขานึกจะขุนก็ขุน เขานึกจะฉีดยาเร่งหรือรักษาก็ฉีด เขานึกจะคัดทิ้งก็คัด เขานึกจะเชือดก็เชือดได้ตามอำเภอใจ(13)

๓) สรุป: เพื่อการเมืองแห่งสิทธิเสรีภาพและความเอื้ออาทร
ภัยคุกคามที่ระบอบเสรีประชาธิไตยไทยกำลังเผชิญอยู่ต่างจากอดีตที่ผ่านมา มันไม่ใช่ภัยเผด็จการจากภายนอก แต่เป็นปัญหาความเสียดุล โน้มเอียง เบี่ยงเบนทางวัฒนธรรมการเมืองที่อันตรายภายในระบอบเลือกตั้งประชาธิปไตยนั้นเอง ระหว่างการรวมศูนย์ผูกขาดอำนาจกับการจำกัดและกระจายอำนาจ, ระหว่างเสียงข้างมากกับเสียงข้างน้อย, ระหว่างผู้ปกครองกับพลเมือง, ระหว่างรัฐกับบุคคล, และระหว่างอำนาจกับสิทธิ ซึ่งซับซ้อนกว่าและจัดการแก้ไขยากกว่า

ในแง่หนึ่ง การเป็นเผด็จการเต็มรูปเสียอีก จะมองออก เข้าใจและจัดการง่ายขึ้น แต่การจำกัดลิดรอนสิทธิเสรีภาพและงดใช้รัฐธรรมนูญบางมาตรา ในนามของรัฐบาลเสียงข้างมากที่ได้รับเลือกตั้งมาแบบประชาธิปไตยนั้น ทำให้มาตรการอำนาจนิยม/อ-เสรีนิยมกลับดูชอบธรรม เกิดภาพสับสนคลุมเครือ สร้างความเข้าใจไขว้เขวซึ่งรับมือยากยิ่ง จนเกิดคำถามว่าหลักสิทธิเสรีภาพและระบอบรัฐธรรมนูญจะเอาตัวรอดจากระบอบประชาธิปไตยไทยดังที่เป็นอยู่ (actually existing Thai democracy) ได้หรือไม่?

เพื่อธำรงรักษาระบอบรัฐธรรมนูญไว้ท่ามกลางกระแสวัฒนธรรมการเมืองอำนาจนิยม-ปฏิปักษ์ปฏิรูป,ฟื้นฟูสมดุลและผลักดันการปฏิรูปการเมืองในทิศทางเสรีนิยมและประชาธิปไตยต่อไป สังคมไทยคงต้องทำความเข้าใจหลักมูลฐานต่าง ๆ ของการใช้ชีวิตการเมืองอยู่ร่วมกันในระบอบเสรีประชาธิปไตย โดยเฉพาะ ในประเด็นความสัมพันธ์และดุลยภาพของหลักการเหล่านั้นให้มากขึ้น อาจกล่าวได้ว่าในประวัติการต่อสู้เพื่อเสรีประชาธิปไตยในสังคมไทยที่ผ่านมา ไม่เคยมีครั้งใดที่สถานการณ์เรียกร้องให้ต้องใช้สติปัญญา ความอดทนอดกลั้น ความเข้าอกเข้าใจเห็นอกเห็นใจ และอหิงสธรรมสูงขนาดนี้

โดยมิพักต้องให้ใครอ้างชื่อพรรคไทยรักไทยมาโทรศัพท์เตือนผ่านญาติผู้ใหญ่(14), เมื่อลูกสาวเรียน ป. ๒ ของผมได้อ่านบทความหนังสือพิมพ์ของผมและฟังผมอภิปรายบ้างพักหลังนี้ ความที่เธอได้รับการอบรมให้เคารพนับถือครูและผู้ใหญ่ หนูกลอยก็ถามผมอย่างไม่สบายใจว่า "ทำไมป่าป๊าไปว่านายกฯทักษิณเขาล่ะ?" แต่ครั้นหนูกลอยได้ฟังข่าวและคำให้สัมภาษณ์ทางวิทยุโทรทัศน์ของท่านนายกฯบ้างแล้ว เธอก็มารายงานผมว่า "นายกฯเขาว่าพวกนักวิชาการอย่างป่าป๊าแน่ะ" และดูจะเข้าอกเข้าใจป่าป๊ามากขึ้น

พรรคไทยรักไทยย่อมจะไม่เป็นพรรครัฐบาลไปตลอดกาล, ท่านนายกฯทักษิณก็คงจะไม่แบกรับภาระรับใช้ชาติอันหนักหน่วงในตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไปอย่างไม่มีที่สิ้นสุด และผมก็คงจะไม่ตั้งหน้าตั้งตาค้านยันทุกลมหายใจของท่านจนลมหายใจเฮือกสุดท้ายของผมเช่นกัน, ยังมีอย่างอื่นอีกในชีวิต และสักวันหนึ่งพรรคไทยรักไทย ท่านนายกฯ ผม พวกเราทุกคนก็จะจากโลกใบนี้และบ้านเมืองนี้ไป, อนาคตจะเป็นของคนรุ่นหลังที่จะรับช่วงดูแลและอยู่กับมันต่อ ผมหมายถึงคนอย่างคุณพานทองแท้และน้อง ๆ กับหนูกลอย(ลูกสาว)

มันจึงสำคัญว่าท่านนายกฯและพวกเราจะทิ้งมรดกทางวัฒนธรรมการเมืองอะไรไว้ให้กับพวกเขา เพราะสิ่งที่เราทำในวันนี้จะเป็นของพวกเขาในวันหน้า, จำเป็นที่ท่านนายกฯและพวกเราควรจะถามตัวเองตั้งแต่วันนี้ว่า วิสัยทัศน์ทางการเมืองของเราในอนาคต post-us หรือภายหลังพวกเราจากไปแล้วคืออะไร? เราปรารถนาให้ลูกหลานของเรา - คุณพานทองแท้และน้อง ๆ รวมทั้งหนูกลอย - ดำรงความสัมพันธ์ทางอำนาจต่อกันอย่างไร ใช้อำนาจต่อกันอย่างไรในอนาคต? เพราะเราไม่รู้แน่ - มันเป็นธรรมชาติของอนาคตว่ามันเป็นสิ่งที่ทำนายไม่ได้แน่ - ว่าใครจะลงเอยเป็นผู้ปกครองหรือผู้ถูกปกครอง, เสียงข้างมากหรือเสียงข้างน้อย, เจ้าหน้าที่ผู้มีอำนาจหรือพลเมืองผู้มีสิทธิ, ตำรวจทหารหรือผู้ต้องหาผู้ต้องสงสัย?

ทำอย่างไรจึงจะวางหลักประกันได้ตั้งแต่วันนี้ว่าลูกหลานของพวกเราในวันข้างหน้า ไม่ว่าเขาจะตกอยู่ในฐานะการเมืองใด มีอำนาจหน้าที่เหลื่อมล้ำมากน้อยต่างกันอย่างไร ทุกคนจะมีหลักประกันอย่างเท่าเทียมในสิทธิเสรีภาพของร่างกาย ชีวิตและทรัพย์สิน, และมีความเอื้ออาทรต่อกันในฐานะเพื่อนมิตร, เพื่อนมนุษย์และเพื่อนร่วมชาติ?

กรรมย่อมสนองผู้ประพฤติกรรม, ปลูกอะไรวันนี้ ลูกหลานของเราย่อมจะได้รับผลของมันในวันหน้า

ภาคผนวก
ทรรศนะบางประการเกี่ยวกับหลักมูลฐานของระบอบเสรีประชาธิปไตย(15)

๑) ผลประโยชน์
"เมื่อคนเราเท่ากัน อำนาจย่อมเกิดจากตัวเลข" ตรรกะแห่งความเสมอภาคของผู้คนพลเมืองอันเป็นฐานคติของระบอบประชาธิปไตยดังกล่าวนำไปสู่ หลักการปกครองโดยเสียงข้างมาก (majority rule) ในทางปฏิบัติ

หลักที่ว่านี้นับพลเมืองทุกคนเท่ากับหนึ่งเสียง, และไม่นับใครเลยมากกว่าหนึ่งเสียง (one man, one vote) มิไยว่าชาติตระกูลฐานะเพศชนชั้น เชื้อชาติ พอร์ตหุ้นของเขาหรือเธอจะเป็นเยี่ยงใดก็ตาม เพราะฉะนั้น เราจึงอนุมานสืบไปได้อีกว่า [ผลประโยชน์ของคนข้างมาก] ย่อมสำคัญกว่า [ผลประโยชน์ของคนข้างน้อย] ในระบอบประชาธิปไตย

ปัญหาอยู่ตรงในสังคมรัฐชาติสมัยใหม่ เสียงของคนข้างมากจะสำแดงออกมาให้ปรากฏได้ มีแต่ต้องผ่านสื่อมวลชน (mass media) คือเป็นเสียงที่ถูกสื่อมาอีกที (the mediated voice) เท่านั้น, จะให้คนมาก ๆ เป็นแสนเป็นล้านมาตะโกนปาว ๆ ด้วยเสียงตัวเองพรักพร้อมกัน มันทำไม่ได้ สื่อมวลชนจึงสำคัญและเป็นข้อต่อที่ขาดเสียมิได้เพื่อแสวงหาหรือสร้าง "เสียงข้างมาก" และ "ผลประโยชน์ของคนข้างมาก" ในสังคมปัจจุบันโดยเฉพาะในระบอบประชาธิปไตย

ยิ่งไปกว่านั้น สภาพความจริงดังกล่าวยังเป็นจุดอ่อนของระบอบประชาธิปไตยที่อาจเปิดช่องให้เกิดการผูกขาดตัดตอนสื่อมวลชนเพื่อพากย์ทับ "เสียงข้างมาก" ขึ้นได้ หากใครสามารถกุมอำนาจทั้งสื่อรัฐและสื่อเอกชน ทั้งสื่ออิเล็กทรอนิกส์และสื่อสิ่งพิมพ์เบ็ดเสร็จ ในสภาพเช่นนั้น "ผลประโยชน์ของคนข้างมาก" ก็จะถูกบิดเบือนเฉไฉไปโดยคนข้างน้อยที่กุมสื่อ

ดังนั้น เงื่อนไขเบื้องต้นที่จะประกันให้เสียงข้างมากและผลประโยชน์ของคนข้างมากสำแดงออกได้อย่างเที่ยงตรงในระบอบประชาธิปไตยจึงได้แก่สื่อมวลชนที่เปิดกว้าง เสรีและเป็นกลาง, ไม่มีสื่อเช่นนี้ ก็จะมีแต่ประชาธิปไตยเสมือนจริง (virtual democracy) ที่ชักเชิดและพากย์ทับโดยคนกลุ่มน้อยเท่านั้น

๒) สิทธิ
"เมื่อคนเราเท่ากัน สิทธิย่อมสำคัญกว่าตัวเลข" ตรรกะแห่งความเสมอภาคของผู้คนพลเมืองอันเป็นฐานคติของระบอบเสรีนิยมดังกล่าวนำไปสู่ หลักการสิทธิของเสียงข้างน้อย (minority right) อันเป็นหลักอีกซีกส่วนหนึ่งของระบอบเสรีประชาธิปไตย ประกบคู่ถ่วงดุลกับหลักการปกครองโดยเสียงข้างมาก (majority rule)

เราอาจทำความเข้าใจเรื่องนี้โดยเริ่มจากข้อสังเกตว่า ขณะที่เรากล่าวโดยชอบได้ว่า [ผลประโยชน์ของคนข้างมาก] สำคัญกว่า [ผลประโยชน์ของคนข้างน้อย] ในระบอบประชาธิปไตย, แต่เราพูดไม่ได้ว่า [สิทธิของคนข้างมาก] สำคัญกว่า [สิทธิของคนข้างน้อย]

ทั้งนี้เพราะสิทธิต่างจากผลประโยชน์ กล่าวคือในขณะที่ธรรมชาติของผลประโยชน์ย่อมเป็นของบางคนบางกลุ่มโดยไม่เท่าเทียมกัน ทว่าธรรมชาติของสิทธิกลับไม่ได้เป็นของคนส่วนข้างมากหรือคนส่วนข้างน้อยโดด ๆ ต่างหากจากกัน, หากเป็นของทุกคนเท่ากัน

นั่นหมายความว่าหากปล่อยให้มีการละเมิดสิทธิของบุคคลหนึ่งบุคคลใดเพียงคนเดียว สิทธิของคนอื่นทั้งหมดก็ย่อมไม่ปลอดภัยไปด้วย เพราะนั่นหมายถึงว่าหลักนิติธรรม (หรือหลักการปกครองด้วยกฎหมาย the rule of law ซึ่งแปลว่ารัฐบาลมีอำนาจจำกัดและอำนาจรัฐนั้นถูกจำกัดโดยสิทธิของพลเมือง) พลันมลายหายสูญกลับกลายเป็นรัฐบาลมีอำนาจไม่จำกัด ซึ่งเป็นอันตรายต่อคนทั้งหมด

ดังนั้นสิทธิจึงต้องพิทักษ์รักษาไว้เพราะมันเป็นหลักประกันขั้นต่ำของทุกคนที่เข้ามาร่วมในสังคม ต้องยืนยันสิทธิของบุคคลและคนส่วนน้อยเบื้องหน้าคนข้างมากและเสียงส่วนใหญ่ ว่ามันเป็นสิ่งที่ทำได้แม้เสียงส่วนใหญ่ไม่เห็นด้วย! และเป็นสิ่งที่ทำได้อยู่นั่นแหละแม้จะกระทบผลประโยชน์ส่วนรวมหรือคนข้างมากก็ตาม! อะไรที่น้อยกว่านี้มิใช่สิทธิ หากเป็นแค่ความเมตตาของคนส่วนใหญ่ที่เพิกถอนเรียกคืนได้ทุกเมื่อ

ทำไมสิทธิจึงสำคัญขนาดนั้น สำคัญกว่าผลประโยชน์ส่วนรวมเสียอีก? ก็เพราะมันเป็นหลักประกันขั้นมูลฐานของพวกเรา-ทุกคน-เท่ากัน ว่าจะไม่ถูกอำนาจเสียงข้างมากลากถูลู่ถูกังไปเสียผู้เสียคน สิ้นเนื้อประดาตัว

๓) หลักนิติธรรม
ในทางรัฐศาสตร์ หลักนิติธรรม (the rule of law) มิได้หมายถึงการบังคับใช้ตัวบทกฎหมายดังที่เป็นอยู่ด้วยกลไกอำนาจรัฐอย่างเข้มงวดกวดขันหรือผ่อนปรนแล้วแต่เมตตาธรรมของผู้ปกครอง(16) หากหมายถึง: -

๑) รัฐบาลที่มีอำนาจจำกัดและ
๒) อำนาจรัฐนั้นถูกจำกัดโดยสิทธิของพลเมือง
๓) โดยมีสถาบันตุลาการอิสระคอยกำกับดูแลปกป้องคุ้มครองเส้นแบ่งระหว่างอำนาจรัฐกับสิทธิพลเมือง ไม่ให้มีการล้ำเส้น ตามความหมายหลังนี้ ระบอบประชาธิปไตยที่ไม่เคารพสิทธิของเสียงข้างน้อย ก็เท่ากับละเมิดหลักนิติธรรมพื้นฐานและกลายเป็นทรราชของเสียงข้างมาก (tyranny of the majority) ไป

๔) ความยุติธรรม
ถึงจะอยู่ตรงข้ามคนละขั้ว แต่ฝ่ายขวากับฝ่ายซ้ายกลับเหมือนกันอยู่อย่าง คือต่างพยายามใช้อำนาจรัฐยัดเยียดแบบวิถีชีวิตที่ต่างฝ่ายต่างเชื่อว่าประเสริฐสุดตามอุดมการณ์ของตนให้แก่สังคม ไม่ว่าจะเป็นระบอบ ฟัสซิสม์-นาซี และการพัฒนาเศรษฐกิจทุนนิยมไม่สมดุล-ไม่เสมอภาค-ไม่เป็นธรรม-ไม่ยั่งยืนภายใต้ประชาธิปไตยพ่อปกครองลูกแบบไทย ๆ ของฝ่ายขวา หรือระบอบคอมมิวนิสต์ของฝ่ายซ้าย, ภายใต้คำขวัญ "เชื่อผู้นำ ชาติพ้นภัย" ของจอมพลแปลก พิบูลสงคราม, "ข้าพเจ้าขอรับผิดชอบแต่เพียงผู้เดียว"ของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ หรือ "เชื่อพรรคเชื่อจัดตั้ง" ของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยแล้วแต่กรณี

ต่างจากทั้งขวาและซ้าย, ระบอบเสรีประชาธิปไตยยึดหลักให้แต่ละบุคคลเลือกเอง, โดยเชื่อถือเหตุผล เสรีภาพและอำนาจที่จะเลือกของปัจเจกบุคคล ไม่ว่าเขาหรือเธอจะเลือกผิดหรือถูก และสิ่งที่เลือกนั้นเราจะเห็นด้วยหรือไม่ก็ตาม, แต่ก็ยืนยันว่าพวกเขามีสิทธิเลือก, การที่ผู้อื่นจะไปเลือกแทน ตัดสินแทน ตอบแทนแล้วยัดเยียดคำตอบนั้นให้พวกเขาในทำนอง "คุณพ่อรู้ดี ลูก ๆ อย่าดื้อ" จะด้วยความหวังดีหรือเหตุอื่นใดก็ตาม เท่ากับดูหมิ่นศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของเขา

การให้บุคคลมีสิทธิเสรีภาพที่จะเลือกวิถีชีวิตแห่งตนอย่างสมัครใจ ก็คือนิยามแห่งความยุติธรรมแบบเสรีประชาธิปไตย!

ตามนัยนี้ ความไม่ยุติธรรมจึงเกิดขึ้น เมื่อมีการปฏิเสธสิทธิของคนอี่นที่จะเลือกทางชีวิตของเขาเอง โดยใช้อำนาจริบฐานทรัพยากรสิ่งแวดล้อมอันเป็นเงื่อนไขรองรับการดำเนินชีวิต วัฒนธรรมและเศรษฐกิจชุมชนของเขา แล้วบังคับขับไสเคี่ยวเข็ญทุบตีให้เขาเปลี่ยนแปลง ปรับตัว พัฒนาตาม(17) หรือนัยหนึ่งยกเลิกวิถีชีวิตเดิมของเขา อาทิ ปิดแม่น้ำขวางปลาทั้งสายด้วยเขื่อน หรือสร้างโรงไฟฟ้าถ่านหินหรือวางท่อก๊าซที่ก่อมลภาวะใส่ชายฝั่งทะเล เป็นต้น

หม่อมราชวงศ์อคิน รพีพัฒน์ ครูใหญ่วงการมานุษยวิทยาไทยผู้ใช้ชีวิตศึกษาเรียนรู้วิถีชีวิตสามัญชนในชนบทและสลัมเมือง ได้สื่อสะท้อนนัยแห่งความยุติธรรมแบบนี้ไว้เรียบง่ายกินใจในหนังสือรวมภาพลายเส้นและกาพย์กลอนสะท้อนปรัชญาชีวิตและสังคมของท่านว่า: -

 (ภาพคนกลายเป็นหุ่นถูกชักใย)      
     "ขอคุณอย่าคิดว่าฉันเป็นหุ่น   ที่ต้องหมุนตัวตามต้องการของเธอ 
     ขยุกขยักยกแข้งยกขาอยู่เสมอ   ดวงตาเหม่อลอยไร้วิญญาณ 
     ขอคุณจงคิดว่าฉันเป็นคน   มีตัวมีตนเนื้อเลือดหัวใจ 
     ทั้งรักทั้งเกลียดโกรธาหวั่นไหว   ขอให้ฉันทำได้ตามใจฉันเอง" (18)

๕) ม็อบ
สิวเป็นเรื่องธรรมชาติของวัยรุ่นฉันใด (โฆษณาสบู่ล้างหน้า ดร. สมชาย) ม็อบก็เป็นปรากฏการณ์ปกติธรรมดาของระบอบเสรีประชาธิปไตยฉันนั้น กระทั่งอาจถือเป็นสัญญาณดีว่าสุขภาพของระบอบแข็งแรง ประชาชนตื่นตัวเข้าร่วมกิจกรรมการเมือง เป็นที่น่าภาคภูมิใจในฐานะอารยะประเทศประชาธิปไตยก็ว่าได้

"ม็อบ" หรือการเคลื่อนไหวชุมนุมประท้วงของชาวบ้านไม่ได้ทำเพื่อโค่นรัฐบาล, มันเป็นไปไม่ได้อยู่แล้วโดยศักยภาพ, หากทำขึ้นเพียงเพื่อพยายามเปลี่ยนใจรัฐบาล ให้ปรับแก้นโยบายหรือมาตรการต่าง ๆ ใหม่, มองกว้างออกไป ม็อบพยายามเปลี่ยนทรรศนะของเสียงข้างมากในสังคม โดยกระตุ้นให้สังคมสงสัย วิจารณ์ ทบทวน ศึกษา เรียนรู้ หาทางเลือกใหม่อื่น ๆ เกี่ยวกับนโยบายหรือปัญหาสาธารณะหนึ่ง ๆ

ในความหมายนี้ ม็อบจึงเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้และฉลาดขึ้นในการตัดสินใจประเด็นปัญหาสาธารณะของสังคมเสรีประชาธิปไตย, การทำลายสิทธิของชาวบ้านที่จะเคลื่อนไหวประท้วงคัดค้าน ย่อมเท่ากับปิดโอกาสการกระตุ้นให้สังคมเรียนรู้ และส่งผลให้สังคมโง่ลงในที่สุด

อ้างอิง

(1) หมายเหตุ : ปาฐกถานำในเวทีสาธารณะเรื่อง "๒ ปีระบอบทักษิณกับสถานการณ์การละเมิดสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย" จัดโดยคณะทำงานปกป้องนักต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชน ณ ห้องนพรัตน์ โรงแรมรัตนโกสินทร์ ถนนราชดำเนิน, ๙ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๖ เวลา ๑๒.๐๐ - ๑๗.๐๐ น.

(2) เกษียร เตชะพีระ, "ชำแหละระบอบเลือกตั้งธิปไตย: บทเรียนทางการเมืองจากวิกฤตเศรษฐกิจไทย," กระจกหลายด้านฉายประวัติศาสตร์: รวมบทความเนื่องในวาระครบรอบ ๖๐ ปีชาญวิทย์ เกษตรศิริ (กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, ๒๕๔๔), น. ๔๒-๕๔.

(3) เป็นข้อสรุปวิพากษ์ระบบการเมืองก่อนปฏิรูปที่กระชับจับใจของหมอประเวศ วะสี ใน "ปฏิรูปการเมือง-ปฏิรูปการจัดการ: ทางออกจากสภาวะวิกฤต," ผู้จัดการรายวัน, ๑๑ เม.ย. ๒๕๓๘, น. ๙.

(4) เสน่ห์ จามริก, "วิกฤตรัฐธรรมนูญ ๒๕๔๐ คือวิบากกรรมของแผ่นดิน" ลงพิมพ์ในหัวเรื่อง "คำเตือนกก.สิทธิฯ ตีม็อบ-สะเทือนรธน.," ข่าวสด, ๑๓ ม.ค. ๒๕๔๖, น. ๑๐.

(5) Anucha Charoenpo, "Warning on 'secret killings'," Bangkok Post, 3 February 2003, p.1; มติชนราย วัน, ๓ ก.พ. ๒๕๔๖, น. ๑๕; ๔ ก.พ. ๒๕๔๖, น. ๑๔.

(6) "คปส.จี้ไอทีวีพิสูจน์ความเป็นกลาง," มติชนรายวัน, ๓ ก.พ. ๒๕๔๖, น.๕; Supawadee Susanpoolthong, "Groups lament govt meddling in media," Bangkok Post, 3 February 2003, p.3.

(7) นิธิ เอียวศรีวงศ์, "รัฐธรรมนูญฉบับวัฒนธรรมไทย," ชาติไทย, เมืองไทย, แบบเรียนและอนุสาวรีย์: ว่าด้วยวัฒนธรรม, รัฐและรูปการจิตสำนึก, สุพจน์ แจ้งเร็ว บก. (กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน, ๒๕๓๘), น. ๑๓๖-๗๑. ตีพิมพ์ครั้งแรกในศิลปวัฒนธรรม พ.ย. ๒๕๓๔

(8) เป็นคติในกฎหมายโรมันโบราณ หมายถึงผู้ที่ใครก็สามารถฆ่าทิ้งได้ฟรีโดยไม่มีโทษผิด และความตายของคนผู้นั้นไม่มีคุณค่าความหมายทางศรัทธาศาสนาใด ๆ เลย ดู Giorgio Agamben, Homo Sacer: Sovereign Power and Bare Life (1998).

(9) มีรายงานข่าวว่านายกรัฐมนตรี พันตำรวจโท ดอกเตอร์ ทักษิณ ชินวัตร ได้กล่าวในการเป็นประธานมอบนโยบายป้องกันและปราบปรามยาเสพติดที่หอประชุมสถาบันราชภัฏสวนดุสิตเมื่อ ๑๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๖ ว่า: - "การยึดทรัพย์ได้ผลชะงัดมาก ยิงตายแล้วเราต้องยึดทรัพย์ด้วย เขาจะได้ไม่ทิ้งมรดกบาป การปราบยาเสพติดเราต้องเหี้ยมพอ เพราะคนค้ายาเสพติดเขาเหี้ยมต่อลูกต่อหลานเรา" (มติชนรายวัน, ๑๖ ม.ค. ๒๕๔๖)

(10) คุณ พิเชฐ โพธิวิจิตร ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดสตูล ได้เขียนบทความฟันธงหลักนิติธรรมของประมวลกฎหมายไทยเกี่ยวกับเรื่องนี้ว่า: -

"ขอยืนยันอย่างหัวเด็ดตีนขาดว่า ตัวบทกฎหมายของประเทศไทยทั้งหลายทั้งปวงไม่ว่าจะเป็นกฎหมายรัฐธรรมนูญ กฎหมายปกครอง กฎหมายอาญา กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา พระราชบัญญัติหรือประกาศคณะปฏิวัตินับร้อยฉบับที่มีอยู่ในขณะนี้ ไม่มีกฎหมายฉบับใดเลยที่ให้อำนาจเจ้าหน้าที่ของรัฐไม่ว่าจะเป็นตำรวจหรือเจ้าหน้าที่ป้องกันและปราบปรามยาเสพติดมีอำนาจ "จับตาย" หรือ "ยิงทิ้ง" คนร้ายได้ เจ้าหน้าที่ของรัฐดังกล่าวมีอำนาจตามกฎหมายเพียงตรวจค้น จับกุมและควบคุมตัวเพื่อรอส่งศาลเท่านั้น เจ้าหน้าที่ไม่มีอำนาจ "ฆ่า" คนร้าย ไม่ว่าคนร้ายนั้นจะเป็นอาชญากรกระทำผิดร้ายแรงเพียงใดก็ตาม ศาลยุติธรรมเท่านั้นที่มีอำนาจพิพากษาประหารชีวิตจำเลยได้ตามกฎหมาย

"สิทธิของเจ้าพนักงานตำรวจที่จะยิงคนร้ายมีเท่ากับประชาชนธรรมดาคนหนึ่งเท่านั้น นั่นคือสิทธิในการป้องกันตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา ๖๘ ซึ่งจะต้องเป็นการป้องกันสิทธิของตนหรือของผู้อื่นให้พ้นภยันตราย ซึ่งเกิดจากประทุษร้ายอันละเมิดต่อกฎหมายและเป็นภยันตรายที่ใกล้จะถึงถ้าให้กระทำพอสมควรแก่เหตุ....."
ดู พิเชฐ โพธิวิจิตร, "เอกซเรย์สงครามยาบ้า ยึดทรัพย์-ปลิดชีพ กม.ให้ทำได้แค่ไหน,?" มติชนรายวัน, ๙ ก.พ. ๒๕๔๖, น. ๒.

(11) ความเปรียบแรกเป็นของจรัล ดิษฐาภิชัย กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ความเปรียบหลังเป็นของอาจารย์เสกสรรค์ ประเสริฐกุล คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.....หรือมิฉะนั้นเราก็อาจปรับเปลี่ยนระบบศาลสถิตยุติธรรมเสียโดยนำบรรทัดฐาน "ศาลเตี้ย" มาประกอบการพิจารณา ดังคำแนะนำที่ฟังแล้วหนาวเยือกใจของผู้หลักผู้ใหญ่ในบ้านเมืองท่านหนึ่งว่า: - "รัฐบาลมีเสียงข้างมากในสภา ออกกฎหมายพิเศษสิ ทำเหมือนสมัยจอมพลสฤษดิ์ กรณีไฟไหม้ ประหารเรียบร้อย ไม่มีก็ทำได้นี่ครับ กฎหมายพิเศษมีศาลเดียว ไม่ใช่ 3 ศาล (พวกค้ายา) จะได้ไม่ล้นคุก….สมมุติว่าเราตัดสินประหารชีวิตสัก 60,000 คน แผ่นดินจะสูงขึ้นไหม" (องคมนตรี พล.อ.พิจิตร กุลละวณิชย์, มติชนรายวัน, ๖ ก.พ. ๒๕๔๖, น. ๔)

เมื่อเอ่ยถึงการประหารชีวิตกรณีไฟไหม้สมัยจอมพลสฤษดิ์ ปรากฎข้อมูลประวัติศาสตร์ว่าเพียงเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๐๑ เดือนเดียว จอมพลสฤษดิ์ได้ใช้อำนาจคณะปฏิวัติสั่งประหารคนในข้อหาวางเพลิงโดยไม่ต้องขึ้นศาลถึง ๔ คนและส่งท้ายปี ๒๕๐๑ โดยสั่งประหารชีวิตอีกคนหนึ่งในข้อหาวางเพลิงเช่นกันเมื่อวันที่ ๒๙ ธันวาคม คุณประจวบ อัมพะเศวต ได้เล่าตัวอย่างกรณีเช่นนี้ครั้งหนึ่งไว้ในหนังสือพลิกแผ่นดิน: ประวัติการเมืองไทย ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕-๑๔ ตุลาคม ๒๕๑๖ (กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์สุขภาพใจ, ๒๕๔๓), น. ๔๖๓ ว่า:- "ในการสอบสวนตามวิธีการของเจ้าหน้าที่ตำรวจในสมัยนั้น ผู้ต้องหารับสารภาพหมด เว้นแต่นายจำนงค์ แซ่ฉิ่น และนายซิวหยิ่น แซ่ฉิ่น สองคนพี่น้องที่ทหารเรือได้รับคำสั่งให้นำไปประหารที่บริเวณวัดอินทราราม (ใต้) ด้วยแบล็กมัน ๖ กระบอก ทั้งสองพี่น้องต่างตะโกนตลอดเวลา "ผมไม่ผิด ผมไม่ได้วางเพลิง" จนกระทั่งเสียงคำรามของแบล็กมันดังขึ้น เสียงปฏิเสธจึงเงียบไปพร้อมกับสิ้นชีวิต"

เรารู้แน่หรือว่าจำนงค์กับซิวหยิ่นไม่ได้เป็นผู้บริสุทธิ์ที่กำลังวอนขอความยุติธรรมหว่างลมหายใจเฮือกสุดท้ายของชีวิต? ในทางกลับกัน เรารู้แน่หรือว่าสองพี่น้องไม่ได้วางเพลิงจริงและแค่กำลังแสร้งร้องแก้ตัวก่อนตาย? คำตอบสุดท้ายคือเราไม่อาจรู้แน่ไม่ว่าทางใดทางหนึ่งทั้งสองทางและก็ไม่มีทางจะรื้อฟื้นคดีนี้ขึ้นมาสอบสวนใหม่อย่างรอบคอบและยุติธรรมได้ด้วย เพราะพวกเขาตายไปเสียแล้ว ตายไปโดยที่เราไม่รู้แน่ไง

(12) ดูการนำเสนอแนวคิดนี้พร้อมบทวิเคราะห์วิจารณ์ที่ทรงพลังใน Norman Geras, The Contract of Mutual Indifference: Political Philosophy after the Holocaust (London: Verso, 1998).

(13) ดูเรื่องสั้นที่สื่อชะตากรรมไก่ซี.พี.ได้สะท้านใจใน ชัชรินทร์ ไชยวัฒน์, "ไก่ซี.พี.," ชาติ กอบจิตติและคณะ, บก.,สนามหลวง ๒๔ เรื่องสั้น (กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์นักเขียน, ๒๕๔๐), น. ๗๙-๙๕.

(14) โปรดดู เกษียร เตชะพีระ, "หน้าของเตี่ย," มติชนรายวัน, ๗ ก.พ. ๒๕๔๖, น.๖.

(15) ทรรศนะเหล่านี้ประมวลเรียบเรียงจากเอกสารหนังสือหลายเล่มผ่านการวิเคราะห์ตีความคัดสรรของผู้เขียนเอง โดยเฉพาะ John Locke, Two Treatises of Government, edited by Peter Laslett (New York: New American Library, 1963); Ronald Dworkin, "Dialogue 13 Philosophy and Politics," in Bryan Magee, Men of Ideas: Some Creators of Contemporary Philosophy (Oxford: Oxford University Press, 1982), Pp. 209-28; Norberto Bobbio, Liberalism and Democracy, translated by Martin Ryle and Kate Soper (London: Verso, 1990); Jeremy Waldron, "Rights," The Blackwell Encyclopaedia of Political Thought, edited by David Miller et al (Oxford: Basil Blackwell Ltd., 1991), Pp. 443-46; Richard Falk, "Rights," The Oxford Companion to Politics of the World, edited by Joel Krieger (New York: Oxford University Press, 1993), Pp. 791-93.

(16) ดังคำให้สัมภาษณ์ผู้สื่อข่าวประจำทำเนียบรัฐบาลของนายกรัฐมนตรี พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร ในโอกาสงานเลี้ยงสังสันทน์ส่งท้ายปีเก่า ต้อนรับปีใหม่ที่ทำเนียบรัฐบาล เย็นวันที่ ๒๗ ธ.ค. ๒๕๔๕ ดู "กฎหมายต้องศักดิ์ สิทธิ์," มติชนรายวัน, ๒๙ ธ.ค. ๒๕๔๕, น.๒.

(17) ความข้อนี้ดูจะเป็นหลักศรัทธาปสาทะประการหนึ่ง (an article of faith) ของนายกฯ ทักษิณ ดังที่ท่านได้เกริ่นนำและย้ำแล้วย้ำอีกระหว่างประชุมถ่ายทอดสดทางทีวีกับชาวบ้านปากมูน เกี่ยวกับปัญหาการเปิด/ปิดเขื่อนปากมูล ณ ทำเนียบรัฐบาลเมื่อวันที่ ๒๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๕ ว่า "ประเทศต้องพัฒนา คนก็ต้องพัฒนา คนก็ต้องเปลี่ยนแปลงปรับตัว ดูอย่างผมสิ..." เป็นต้น

(18) ม.ร.ว. อคิน รพีพัฒน์, ละครแห่งชีวิต (กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์สายธาร, ๒๕๔๕), น. ๓๖.

ไปหน้าแรกของมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน I สมัครสมาชิก I สารบัญเนื้อหา I webboard I ประวัติ ม.เที่ยงคืน

e-mail : ~~midnightuniv(at)yahoo.com~~

หากประสบปัญหาการส่ง e-mail ถึงมหาวิทยาลัยเที่ยงคืนจากเดิม
~~midnightuniv(at)yahoo.com~~

ให้ส่งไปที่ใหม่คือ
~~midnight2545(at)yahoo.com~~
มหาวิทยาลัยเที่ยงคืนจะได้รับจดหมายเหมือนเดิม

สำหรับสมาชิกที่ต้องการ download ข้อมูล อาจใช้วิธีการง่ายๆดังต่อไปนี้

1. ให้ทำ hyper text ข้อมูลทั้งหมด
2. copy ข้อมูลด้วยคำสั่ง Ctrl + C
3. เปิด word ขึ้นมา (microsoft-word หรือ word pad)
4. Paste โดยใช้คำสั่ง Ctrl + V
จะได้ข้อมูลมา ซึ่งย่อหน้าเหมือนกับต้นฉบับทุกประการ
(กรณีตัวหนังสือสีจาง ให้เปลี่ยนสีเป็นสีเข้มในโปรแกรม Microsoft-word)