การเมือง ศีลธรรม และประชาชน
ประชารัฐประชาธิปไตย
กำพล จำปาพันธ์
นักวิชาการอิสระ สมาชิกมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน

หมายเหตุ : บทความชิ้นนี้ได้รับมาจากผู้เขียนเพื่อเผยแพร่บนเว็ปไซต์แห่งนี้
บทความฟรี มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน ลำดับที่ 641
เผยแพร่บนเว็ปไซต์นี้ครั้งแรกเมื่อวันที่ ๑๖ สิงหาคม ๒๕๔๘
(บทความทั้งหมดยาวประมาณ 2.5 หน้ากระดาษ A4)

 

 

ประชารัฐประชาธิปไตย
เป็นอันยุติลงสำหรับเพลงชาติฉบับแกรมมี่, แต่กรณีที่คุณทักษิณให้สัมภาษณ์แก่หนังสือพิมพ์ว่าตนข้องใจอยู่นิดนึง ตรงที่เนื้อเพลงมีคำร้อง "ประชารัฐ" ขัดกับรัฐธรรมนูญซึ่งระบุว่า เป็น "ราชอาณาจักร" ตกลงประเทศไทยเราเป็นอะไรกันแน่ ? มีข้อน่าสังเกตอยู่ว่าปัญหานี้สะท้อนความไม่ลงรอยในสำนึกความเป็นชาติ ซึ่งมีบริบทของการให้ความหมายได้มากกว่าหนึ่ง ไม่น่าเชื่อว่าปัญหานี้จะเกิดขึ้นแม้แต่กับนายกฯ

"โอ้นี่ท่านไม่รู้เชียวหรือว่าตัวท่านเองเป็นใหญ่ได้ก็ด้วยภายใต้บริบทความเป็นชาติแบบใด ?"

เราไม่จำเป็นต้องเลือกตอบเพียงคำตอบใดคำตอบหนึ่งแล้วยกให้เป็นคำตอบสุดท้ายที่ถูกต้องที่สุด จะเถียงจะแย้งอีกไม่ได้ เช่น ที่รายการเกมส์โชว์หนึ่งพยายามนำเสนอ ขณะเดียวกันความจำเป็นที่จะต้องให้ความกระจ่างต่อเรื่องนี้ก็ยังมีอยู่…

ทั้ง "ประชารัฐ" และ "ราชอาณาจักร" ต่างก็เป็นคำที่มีความหมายและสำคัญยิ่งทั้งทางประวัติศาสตร์และการเมืองการปกครอง หากผู้นำมีความเห็นโน้มเอียงไปทางใดทางหนึ่งแล้วนำความเห็นนั้นถ่ายทอดสู่ผู้ตามของเขา จนถึงระดับชาวบ้าน แล้วล่ะก็… มีความเป็นไปได้อย่างมากที่สำนึกเรื่องความเป็นชาติจะเปลี่ยนไปเพราะเรื่องนี้

อันที่จริง "ประชารัฐ" ไม่ใช่คำที่หลวงสารานุประพันธ์นำมาใส่เป็นเนื้อร้องเพลงชาติฉบับปัจจุบันนี้. จากบทความ "เนื้อร้องเพลงชาติ 82" พิมพ์ใน วรรณคดีสาร ฉบับเดือนมิถุนายน พ.ศ.2486 ซึ่งเป็นงานที่หลวงสาราฯ เขียนเล่าถึงเกียรติประวัติของตนที่เป็นผู้แต่งเพลงชาตินั้น ร่างคำร้องฉบับสุดท้ายที่ส่งเข้าประกวด วรรคที่ 2 คือ "เป็นประชาธิปไตยของไทยทุกส่วน" ส่วนสาเหตุที่เพี้ยนมาเป็น "เป็นประชารัฐไผทของไทยทุกส่วน" เช่นปัจจุบันนี้ก็เนื่องจากการแก้ไขโดยพลการ [ไม่แจ้งให้หลวงสาราฯ ทราบเสียก่อน] โดยหลวงวิจิตรวาทการกับพระองค์เจ้าวรรณไวทยากร วรวรรณ

ถึงกระนั้นหลวงสาราฯ ก็ไม่ได้มีปัญหาอะไร แม้จะถูกแก้อยู่หลายจุด หากแต่ที่เป็น "ความเสียใจ" ของหลวงสาราฯ นั้นอยู่ตรงที่การแก้วรรคที่ 6 จาก "ข่มขี่" เป็น "ย่ำยี" เพราะเห็นว่าผิดหลักวิชาบัญญัติลักษณะกลอนที่คำท้ายของวรรคต้องเป็นเสียงเอก จะเป็นวรรคธรรมดา เช่น "ย่ำยี" [เอกราชจะไม่ให้ใครย่ำยี ] ไม่ได้ หลวงสาราฯ จึงเล่าต่อไปว่าตนเป็นผู้จัดการร้องขอให้เปลี่ยนกลับเป็นคำเดิม [คือ "ข่มขี่"] ซึ่งก็น่าสังเกตว่าเป็นไปได้อย่างไรที่หลวงสาราฯ ละเลยการแก้ไขในวรรค 2 [คือ จาก "ประชาธิปไตย" เป็น "ประชารัฐ"] เพราะว่าไปแล้วตรงนั้นมันสำคัญกว่าวรรค 2 อยู่มาก ?

คำอธิบายที่พอจะใช้ได้บ้างมีอยู่อย่างคือ คิดในแง่กลับกันหลวงสาราฯ เล่าถึงการแก้ไขวรรค 6 ว่าเป็นการกระทำที่ประสบผลสำเร็จ แง่หนึ่งจึงเป็นไปได้ว่าการแก้ไขวรรค 2 นั้นไม่ประสบผลสำเร็จ หลวงสาราฯ จึงไม่อยากเล่าถึงนั่นเอง ในแง่นี้จึงไม่ได้หมายความว่าจะไม่มีการพยายามแก้ไขให้เปลี่ยนเป็นคำเดิม [คือคำว่า "ประชาธิปไตย" ] นึกดูแล้วกว่าจะเป็นเพลงชาติฉบับเช่นปัจจุบันนี้มันมีความยุ่งยากไม่น้อย

ด้วยเหตุที่เดิม "ประชาธิปไตย" เป็นคำที่มีความหมายบ่งชี้ถึงระบอบการปกครองแบบไร้กษัตริย์ หลวงวิจิตรวาทการเองในงานเขียนสำคัญ เช่น "การเมืองการปกครองของกรุงสยาม" ก็ยังสะท้อนว่าประชาธิปไตยนั้นเท่ากับ "รีปับลิก" หลวงพิบูลสงคราม นายกฯ สมัยนั้น ซึ่งสนับสนุนการแต่งคำร้องเพลงชาติใหม่ บางครั้งก็พยายามหลีกเลี่ยงนัยที่รุนแรงของ "ประชาธิปไตย" เสมอ
และเมื่อจำเป็นต้องใช้อย่างหลีกเลี่ยงได้ยาก ก็มีบ่อยครั้งที่คณะราษฎร [โดยเฉพาะปรีดี พนมยงค์] จะหันไปใช้ "ราชาธิปไตยใต้กฎหมายรัฐธรรมนูญ" แทน ภายหลังจากการขึ้นสู่อำนาจเต็มที่ของหลวงพิบูลสงครามเวลาต่อมา โดยที่ฝ่ายกษัตริย์นิยมอ่อนแอลงเนื่องจากถูกปราบปรามอย่างหนักจากคณะราษฎร "ประชาธิปไตย" จึงค่อยแพร่หลายเป็นที่นิยมใช้กันอย่างเปิดเผย ขนาดที่กลายเป็นชื่ออนุสาวรีย์ ชื่อวัด ชื่อถนน ฯลฯ

ส่วน "ราชอาณาจักร" นั้นก็คล้ายคลึงกันคือ เดิมรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่ประกาศใช้เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2475 ก็ไม่มีคำว่า "ราชอาณาจักร" ภายหลังฉบับที่ 2 ที่ประกาศใช้เป็นฉบับถาวรเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม 2475 จึงระบุไว้ในมาตรา 1 ว่า "สยามประเทศเป็นราชอาณาจักรอันหนึ่งอันเดียวกัน จะแบ่งแยกมิได้" และดังที่ทราบกันคือ รัฐธรรมนูญ 10 ธันวา' เป็นการประนีประนอมกันระหว่างคณะราษฎรกับพระปกเกล้าฯ ความหลากหลายทางเชื้อชาติ วัฒนธรรม และศาสนา

ในประเทศสยามสำหรับชนชั้นนำ แล้วสร้างปัญหาอย่างสำคัญในทางการเมืองการปกครองมาแต่ครั้งสมบูรณาญาสิทธิราช ปัญหาว่าจะเอาอะไรมาเป็นเครื่องยึดโยงผู้คนหลากหลายเหล่านั้น ให้ขึ้นตรงต่ออำนาจรัฐส่วนกลาง? คณะราษฎรเห็นพ้องกันว่า ต้องหันกลับไปใช้พระบารมีเดิมขององค์มหากษัตริย์ เหตุนี้การประนีประนอมกับสถาบันจึงแลกมาด้วยความสูญเสียทางด้านอุดมการณ์และวัฒนธรรมร่วมสมัย

ภายใต้ราชอาณาจักร, ความหลากหลายของพลเมืองจะถูกหลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกัน เป็นเงื่อนไขสำคัญที่จะนำไปสู่การเปลี่ยนผ่านจากรัฐสมบูรณาญาสิทธิ์สู่รัฐประชาชาติ ทีนี้ว่าในเมื่อกษัตริย์ยังมีอำนาจ [แม้อาจเพียงในนามก็ตาม ] อะไรจะเป็นปัจจัยชี้วัดถึงรูปแบบรัฐที่แท้จริง ?

ประชารัฐ หรือ ราชอาณาจักร ?
อย่างที่กล่าวตอนต้นคือเราไม่จำเป็นต้องมีคำตอบสำเร็จรูป สิ่งสำคัญนั้นอยู่ที่การให้ความหมายในแต่ละตัวแปร จากคำตอบที่อาจมีได้เพียงหนึ่ง เราก็อาจเห็นความเป็นไปได้ที่จะมีคำตอบอื่นที่อาจจะถูกต้องด้วยเหมือนกัน เช่น นอกจากประชารัฐกับราชอาณาจักรนี้แล้ว ก็อาจเป็นได้ทั้งสองอย่างพอ ๆ กับที่อาจไม่ใช่ทั้งสองอย่าง ขึ้นอยู่กับบริบทของการใช้เป็นสำคัญ…

ใครที่เชื่อเพลงชาติก็ร้องเป็น "ประชารัฐ" ใครที่ยึดถือตัวบทรัฐธรรมนูญก็อาจบอกเป็น "ราชอาณาจักร" ในเมื่อทั้งเพลงชาติและรัฐธรรมนูญต่างก็ใช้คนละบริบทกัน เพลงชาติที่ช่วยกันร้องบอก "ประเทศไทย…เป็นประชารัฐ" อาจมีประโยชน์อย่างน้อยก็ไว้กล่อมเด็กเวลายืนเข้าแถวหน้าเสาธง ส่วน "ราชอาณาจักร" ในรัฐธรรมนูญอาจมีความสำคัญอย่างน้อยก็ทำให้ผู้นำประเทศไม่เหลิงคิดว่าตนเป็นใหญ่ในแผ่นดินเพียงผู้เดียว เขาอยู่กึ่งกลางความสัมพันธ์อันล่อแหลมระหว่างอำนาจแหล่งใหญ่ของการเมืองสมัยใหม่และจารีตนิยมแบบไทย

แต่หากจะมองอะไรมากกว่านั้น, โดยเงื่อนไขทางประวัติศาสตร์แล้วเราคงต้องยอมรับว่าการเปลี่ยนแปลงการปกครองที่เกิดขึ้นในสังคมไทย พ.ศ. 2475 มีผลอย่างสำคัญต่อการเปลี่ยนองค์อธิปัตย์จากกษัตริย์เป็นประชาชน กล่าวได้ว่า "ประเทศไทย" ปัจจุบันมีความเป็นรัฐประชาชาติหรือประชารัฐ [ความหมายเดียวกัน] อยู่มากทีเดียว นายกฯ ไม่พึงสับสน

ไปหน้าแรกของมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน I สมัครสมาชิก I สารบัญเนื้อหา 1I สารบัญเนื้อหา 2 I สารบัญเนื้อหา 3
ประวัติ ม.เที่ยงคืน

webboard(1) I webboard(2)

e-mail : midnightuniv(at)yahoo.com

หากประสบปัญหาการส่ง e-mail ถึงมหาวิทยาลัยเที่ยงคืนจากเดิม
midnightuniv(at)yahoo.com

ให้ส่งไปที่ใหม่คือ
midnight2545(at)yahoo.com
มหาวิทยาลัยเที่ยงคืนจะได้รับจดหมายเหมือนเดิม

 

มหาวิทยาลัยเที่ยงคืนกำลังจัดทำบทความที่เผยแพร่บนเว็ปไซคทั้งหมด กว่า 640 เรื่อง หนากว่า 8400 หน้า
ในรูปของ CD-ROM เพื่อบริการให้กับสมาชิกและผู้สนใจทุกท่านในราคา 150 บาท(รวมค่าส่ง)
(เริ่มปรับราคาตั้งแต่วันที่ 1 กันยายน 2548)
เพื่อสะดวกสำหรับสมาชิกในการค้นคว้า
สนใจสั่งซื้อได้ที่ midnightuniv(at)yahoo.com หรือ
midnight2545(at)yahoo.com

 

สมเกียรติ ตั้งนโม และคณาจารย์มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน
(บรรณาธิการเว็ปไซค์ มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน)
หากสมาชิก ผู้สนใจ และองค์กรใด ประสงค์จะสนับสนุนการเผยแพร่ความรู้เพื่อเป็นวิทยาทานแก่ชุมชน
และสังคมไทยสามารถให้การสนับสนุนได้ที่บัญชีเงินฝากออมทรัพย์ ในนาม สมเกียรติ ตั้งนโม
หมายเลขบัญชี xxx-x-xxxxx-x ธนาคารกรุงไทยฯ สำนักงานถนนสุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหม่
หรือติดต่อมาที่ midnightuniv(at)yahoo.com หรือ midnight2545(at)yahoo.com

 

release date

คลิกไปหน้าสารบัญ(1)
คลิกไปหน้าสารบัญ(2)
คลิกไปหน้าสารบัญ(3)
คลิกไปหน้าสารบัญ(4)
เพื่อดูบทความใหม่

เว็ปไซต์เผยแพร่ความรู้
เพื่อสาธารณประโยชน์
หากนักศึกษาหรือสมาชิก ประสบปัญหาภาพและตัวหนังสือซ้อนกัน กรุณาลด text size ของ font ลง
จะช่วยแก้ปัญหาได้

ใครที่เชื่อเพลงชาติก็ร้องเป็น "ประชารัฐ" ใครที่ยึดถือตัวบทรัฐธรรมนูญก็อาจบอกเป็น "ราชอาณาจักร" ในเมื่อทั้งเพลงชาติและรัฐธรรมนูญต่างก็ใช้คนละบริบทกัน เพลงชาติที่ช่วยกันร้องบอก "ประเทศไทย…เป็นประชารัฐ" อาจมีประโยชน์อย่างน้อยก็ไว้กล่อมเด็กเวลายืนเข้าแถวหน้าเสาธง

ส่วน "ราชอาณาจักร" ในรัฐธรรมนูญอาจมีความสำคัญอย่างน้อยก็ทำให้ผู้นำประเทศไม่เหลิงคิดว่าตนเป็นใหญ่ในแผ่นดินเพียงผู้เดียว เขาอยู่กึ่งกลางความสัมพันธ์อันล่อแหลมระหว่างอำนาจแหล่งใหญ่ของการเมืองสมัยใหม่และจารีตนิยมแบบไทย