Midnight's People Politics

บทความฝรั่งมองไทย
เรื่องของตะวันตก โดยชาวตะวันตกเขียนไทย
ไมเคิล ไรท
คอลัมนิสท์หนังสือพิมพ์มติชนสุดสัปดาห์

บทความชุด"ฝรั่งมองไทย" โดย ไมเคิล ไรท ที่ปรากฏบนหน้าเว็บเพจนี้เคยตีพิมพ์แล้ว
ในหน้าหนังสือพิมพ์มติชนสุดสัปดาห์ ประกอบด้วยบทความคัดสรร ๕ เรื่องคือ
๑. การรื้อฟื้นศิลปวิทยา (อีกแล้ว) Renaissance (Once Again)
๒. เวทมนตร์คาถาชนะโลกอย่างไร How Mumbo-Jumbo Conquered the World
๓. การ์ตูนมูฮัมหมัดกับการประท้วงอย่างรุนแรง The Muhammad Cartoons and Violent Protest
๔. โลกทรรศน์ไทย : ฝรั่งเศสและเผด็จการชนชั้นกรรมาชีพ
The Thai : French Worldview and Dictatorship of the Proletariate
๕. ไขปริศนา The Da Vinci Code
midnightuniv(at)yahoo.com

(บทความเพื่อประโยชน์ทางการศึกษา)
มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน ลำดับที่ 1010
เผยแพร่บนเว็บไซต์นี้ครั้งแรกเมื่อวันที่ ๑๙ สิงหาคม ๒๕๔๙
(บทความทั้งหมดยาวประมาณ 10 หน้ากระดาษ A4)

เรื่องของตะวันตก โดยชาวตะวันตกเขียนไทย
ไมเคิล ไรท : คอลัมนิสท์หนังสือพิมพ์มติชนสุดสัปดาห์

1. การรื้อฟื้นศิลปวิทยา (อีกแล้ว) Renaissance (Once Again)
ความนำ
ปี พ.ศ.2546 ผมเขียนบทความจำนวนหนึ่งว่าด้วย"การรื้อฟื้นศิลปวิทยา" หรือ "Renaissance" ที่เกิดในยุโรปราว ค.ศ.1400 - 1600
บทความเหล่านั้น (ในมติชนสุดสัปดาห์) รวบรวมตีพิมพ์เป็นเล่มในหนังสือ "ฝรั่งหลังตะวันตก" (ศิลปวัฒนธรรมฉบับพิเศษ, 2547)

ว่าโดยสรุปผมพบว่า :-

วิธีมองเรเนสซองส์ใหม่
เมื่อเร็วๆ นี้ผมได้อ่านหนังสือใหม่ The Renaissance Bazaar ของ Jerry Brotton (Oxford U.P. 2002) หนังสือเล่มนี้แต่งขึ้นมาหลังยุคจักรวรรดินิยมและหลังสงครามเย็น, จึงมองเรเนสซองส์ด้วยสายตาใหม่ ปรากฏว่าในขณะเดียวกัน (ค.ศ.1400 - 1600) มีการรื้อฟื้นศิลปินวิทยาอีกมากแห่งยุโรป เช่น:-

สิ่งที่ประหลาดมากและน่าศึกษาคือ ทำไมเรเนสซองส์ต่างๆ ในอุษาทวีปต่างบานสะพรั่งแล้วล้มเหลว, ในขณะที่เรเนสซองส์ของยุโรปมีความต่อเนื่องตลอดจนถึงปัจจุบัน? เป็นไปได้ว่า :-

ผมว่าท่านผู้อ่านควรเลือกคำตอบตามวิสัยหรือคิดคำตอบขึ้นมาเองตามอัตวิสัย

นอกนี้หนังสือ Renaissance Bazaar ยังมีข้อสังเกตน่าคิดหลายอย่าง เช่น :

นอกนี้ เรเนสซองส์ยังมีด้านลบ, ด้านมืด (The Black Side) คือเป็นยุคเบียดเบียนทางศาสนาที่ทารุณยิ่งระหว่างฝ่ายอนุรักษนิยมกับฝ่ายปฏิรูป มันเป็นยุคล้างชาติทำลายวัฒนธรรมดั้งเดิมในทวีปแอฟริกา และอเมริกา, เป็นจุดเริ่มต้นของทุนนิยมสมัยใหม่พร้อมกับการค้าทาสเป็นหลักเศรษฐกิจ, และเป็นยุคที่โลกคริสต์และโลกมุสลิมหักเหเป็นศัตรูอาฆาตกัน

ความส่งท้าย
นังโมหิณีแมวแสนรู้ขอฝากคำถามไว้กับท่านผู้อ่านว่า
ทำไมเรเนสซองส์ต่างๆ ของชาวเอเชียจึงล้มเหลว? และทำไมเรเนสซองส์ของยุโรปจึงยั่งยืนจนกลายเป็นวัฒนธรรมระดับโลกทุกวันนี้? เพราะฝรั่งคิดประดิษฐ์ปืนร้ายแรงก่อนเพื่อน? หรือเพราะฝรั่งคิดแท่นพิมพ์หนังสือให้ประชาชนจำนวนมากรู้เห็นโลก และชีวิตของตน?

ก็เป็นไปได้ทั้งนั้น อีแมวเหมียวจะไปตัดสินใจได้อย่างไร?
สุดท้ายนี้ผมขอเสริมต่อคำถามของอีโมหิณีด้วยคำถามใหม่ที่นักคิดดีๆ ชาวตะวันตกกำลังถามกันคือ :-

"เรเนสซองส์ของตะวันตกกำลังหมดน้ำยาหรือ? สังคมนิยมพ่ายยับแล้ว ทุนนิยมกลายเป็นโจราธิปไตย และขบวนการล้วงกระเป๋า แล้วเราจะเอาอุดมการณ์ใดอุดแทน?"

ทั้งผมและนังโมหิณีหมดปัญญา ท่านผู้อ่านโปรดช่วยคิด… ส่วนผม (ไมเคิล ไรท, ไม่ใช่อีแมวบ้า) เชื่อว่าเมืองไทยกำลังเกิดเรเนสซองส์จริง ทั้งนี้ เพราะเรเนสซองส์เป็นขบวนการวุ่นวาย, ขัดแย้งและท้าทาย, เมืองไทยกำลังวุ่นวายก้นขวิดหัวคว่ำไม่ใช่หรือ? ดังนั้น ผู้รักศิลปวิทยาและเสรีภาพคงจะต้องสู้ต่อไปไม่ให้ใครดึงแผ่นดินกลับสู่ยุคมืด, ยุคเงียบ, ยุคงมงาย "ตามท่านผู้นำ"

(อนึ่ง สำนักพิมพ์มติชนหมายจะแปลและพิมพ์หนังสือ Renaissance Bazaar เป็นฉบับภาษาไทย ชื่อหนังสือยังไม่กำหนดกัน แต่น่าจะเป็น "ตลาดนัดเรเนสซองส์" หรืออะไรทำนองนั้น ท่านผู้อ่านช่วยดู)

2. เวทมนตร์คาถาชนะโลกอย่างไร How Mumbo-Jumbo Conquered the World
ความนำ
หนังสือ How Mumbo-Jumbo Conquered the World โดย Francis Wheen (Harper Perennial, London, 2004) มีชื่อรองว่า "A Short History of Modern Delusions" (ประวัติสังเขปความหลงสมัยใหม่) ผมอ่านแล้วเห็นว่า เขาวิเคราะห์สถานการณ์โลกปัจจุบันได้ดีว่ามันเกิดจาก ความหลง ทางปรัชญาด้านเศรษฐกิจสังคมและการเมือง, และยังอาจจะช่วยให้เราเข้าใจความเหลวไหลของสถานการณ์การเมืองในเมืองไทยอีกด้วย

ในบทนำเขาชี้ให้เห็นว่า ตั้งแต่ "ยุคได้ความสว่าง" (The Enlightenment ราวคริสต์ศตวรรษที่ 17-18) โลกตะวันตกเริ่มหลุดพ้นจากความงมงายด้วยเหตุผลนิยม (Rationlism), เสรีนิยม (Liberalism) และมนุษยนิยม (Humanism) แน่นอนทีเดียว ความเจริญดังกล่าวเดินล้มลุก, บางครั้งล้มอย่างแสนสาหัส, แต่ว่าโดยทั่วไปมีก้าวมากกว่าถอย

ว่าโดยสรุปในระยะดังกล่าว รัฐที่เจริญห้ามทรมานนักโทษหรือผู้ต้องสงสัยเป็นอันขาด, เลิกประหารชีวิตประจาน, และหาทางบรรเทาความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจสังคม หลังสงครามโลก รัฐที่เจริญมีปฏิญญาเลิกล่าเมืองขึ้น, จะรักษาสิทธิมนุษยชน, เลิกประหารชีวิตทุกกรณี, และตั้งสหประชาชาติประนีประนอมปัญหาระหว่างประเทศ ฯลฯ แต่ในระยะหลังๆ นี้ดูเหมือนกับว่า "โลกที่เจริญ" กำลังถอยหลังกลับสู่ความงมงายและความป่าเถื่อน :- มติสหประชาชาติถูกละเมิดหน้าตาเฉย, มีการล่าเมืองขึ้นใหม่ (อิรัก), รัฐอ้างสิทธิทรมานผู้ต้องสงสัย ฯลฯ อีกมากมาย

นาย Wheen จับได้ว่า ความถอยจากเหตุผลนิยม, เสรีนิยมและมนุษยนิยม นี้ เริ่มเกิดเมื่อปี ค.ศ.1979 (พ.ศ.2522)

ชัยชนะของสองศาสดา
ในปี ค.ศ.1979 มีสองศาสดาขึ้นเถลิงอำนาจ, คือ Ayatollah Khomeini ในอิหร่าน และ Margaret Thatcher ในอังกฤษ, ซึ่งต่างมีโลกทัศน์ชัดเจนสำเร็จรูปว่า อนาคตของโลกที่ดีควรเป็นอย่างไร? ในกรณีอิหร่าน ท่านอิหม่ามหมายจะพาประเทศ (และโลกมุสลิมทั้งหมด) กลับไปสู่อดีตอันอุดม (Ideal Past) เมื่อท่านนบีโมฮัมหมัดครองแผ่นดินด้วยธรรม (อิสลามแท้) ท่านจึงก่อตั้ง รัฐเทวนิยม (Theocracy) ที่มีศาสนาจารย์ (บรรดาอิหม่าม) เป็นผู้นำ

เราพอเห็นใจท่านอิหม่ามได้บ้างเพราะ :-

อย่างไรก็ตาม การปฏิวัติของท่านอิหม่ามไม่ได้นำประเทศสู่ความอุดมสุข, หากก่อความยุ่งเหยิงขัดแย้งระส่ำระสายอีกต่อมาจนถึงปัจจุบัน

ในกรณีอังกฤษ นาง Thatcher ไม่รู้เรื่องประวัติศาสตร์ ไม่สนใจอดีต จึงมุ่งจะพาประเทศ (และโลกตะวันตกทั้งหมด) เข้าสู่อนาคตอันอุดม (Ideal Future) ว่าอีกนัยท่านเป็น "ศาสดา" อีกคนที่มีโลกทัศน์แน่ชัดสำเร็จรูป. หลักธรรมของนาง Thatcher มีอยู่ว่า "สังคมไม่มีตัวตน, มีแต่ผู้ชนะและผู้แพ้" (There is no such thing as society, only winners and losers.)

แต่หลักธรรมเอกคือ "กลไกตลาดเสรีสามารถอำนวยความยุติธรรมและความอุดมโดยทั่วกัน" (Free market mechanisms ensure justice and prosperity for all.) นี่หรือคือเศรษฐศาสตร์ (ว่าด้วยวัตถุ)? หรือเทวศาสตร์ (Theology)? หรือความเชื่องมงาย (Superstition)?

ตลาดเสรีมีจริงหรือ? หรือเป็นสัตว์ที่จินตนาการขึ้นมา เช่น คชสีห์ หรือกินนร-กินนรี? หากตลาดเสรีมีขึ้นมาจริง, ในไม่ช้าจะต้องมี "มือลับ" (Invisible Hands) เข้ามาล้วงละเมิดบ่อนทำลายเพื่อหาประโยชน์ส่วนตัว ว่าอีกนัย ตลาดเสรีเป็นเพียงความงมงายเพ้อฝันถึง "อำนาจศักดิ์สิทธิ์" ที่ไม่มีใครมองเห็น แต่ทุกคนต้องนบนอบยอมรับ

ในกรณีสหรัฐ Ronald Reagen เป็นศิษย์เอกของลัทธิแทตเชอริสม์ ที่นำลัทธินี้ไปใช้ในอเมริกา, แล้วตระกูล Bush และบรรดาเจ้าพ่อบรรษัทน้ำมันนำไปใช้ในระดับโลก มีการรื้อฟื้นลัทธิล่าเมืองขึ้น, ละเมิดมติสหประชาชาติ, และประกาศสิทธิของรัฐที่จะทรมานผู้ต้องสงสัย ในสหรัฐเองเศรษฐกิจและระบบประชาธิปไตยถูกบ่อนทำลายยับเยินเพื่อเสริมอำนาจและรักษาผลประโยชน์ของบรรษัทใหญ่ ในขณะเดียวกันมีการเสริมเสียงชาวคริสต์บ้าลัทธิ (Christian Fundamentalists) และสวัสดิการรัฐถูกตัดงบประมาณ ฯลฯ

ที่น่ากลัวและน่าสลดใจที่สุดคือ ภาษาถูกบ่อนทำลาย แต่ก่อน Liberal หมายถึงคนคิดเสรีที่หวังดีต่อเพื่อนมนุษย์ บัดนี้ฝ่ายขวาจัดแย่งคำ Liberal ให้หมายถึง "คนนิยมตลาดเสรี" แล้วป้ายสีว่า Liberal เก่าคือพวกล้าหลังงี่เง่าไม่รู้เรื่อง

นายวีนสรุปว่า ค่านิยม (เหตุผลนิยม, เสรีนิยม, มนุษยนิยม) ที่เราได้รับเป็นมรดกจาก "ยุคได้ความสว่าง" แล้วอุตส่าห์พัฒนาด้วยความเจ็บปวด และความเสียสละนั้น กำลังถูกทำลายต่อหน้าต่อตา พวก "คิดใหม่ทำใหม่" ฝ่ายขวากำลังดึงมนุษย์กลับสู่ยุคมืดที่ "อำนาจ" และ "ทรัพย์" เป็นตัวนำ ส่วนเหตุผล, เสรีภาพ และมนุษย์ ต่างเหลวไหลไม่มีคุณค่าหรือความหมาย

ในกรณีเมืองไทยเราเห็นได้ไม่ยากว่า นักคิดในพรรคไทยรักไทยได้หลงเสน่ห์นโยบายของพรรครีพับลิกันของสหรัฐ ซึ่งนำโดยนักคิดขวาจัดที่เรียกกันว่า อนุรักษนิยมแนวใหม่ (Neo-Cons) นโยบายหลักคือ

บางท่านอาจจะทำโดยบริสุทธิ์ใจ คือเชื่อว่านี่คือวิธีนำประเทศสู่ความเจริญสุข บางท่านอาจจะทำโดยทุจริตใจ คือโลภหวังได้ลาภยิ่งๆ ขึ้น แต่ประเด็นที่ทุกฝ่าย (ทั้งคนดีและคนชั่ว) มองข้ามคือ เขากำลังทำลายค่านิยมดีงาม (เหตุผลนิยม, เสรีนิยม, มนุษยนิยม) ที่คนไทยดีๆ ได้พัฒนาขึ้นมาด้วยความยากลำบากมาช้านานแล้ว

คนจำนวนมากประท้วงคุณทักษิณทำไม?
ไม่ใช่เพราะเขาติดกิเลส โกรธ โลภ หลง, แต่เพราะเขาอยากรักษาค่านิยมและความเจริญทางสังคมเท่าที่ได้สะสมมา และไม่ยอมให้ Mumbo Jumbo กลับคืนมาครองเมืองไทยอีก

3. การ์ตูนมูฮัมหมัดกับการประท้วงอย่างรุนแรง The Muhammad Cartoons and Violent Protest
ท่านนะบีมูฮัมหมัด, เปอร์เซีย, คริสต์ศตวรรษที่ 16
ผมควรเขียนบทความนี้หรือ? ผมเป็นกลางจริงหรือ? และเป็นกลางเพียงพอหรือ?
ผมเคารพศาสนาคริสต์แต่ไม่เคารพชาวคริสต์ปลอม (อย่างนายบุช) ที่อ้างว่า รู้พระประสงค์ของพระผู้เป็นเจ้า จึงเปิดศึกสงครามกับประเทศในโลกมุสลิม (และยิ่งไม่เคารพคนอย่าง โทนี่ แบลร์ ที่เห็นนายบุชเป็นโฆษกของพระผู้เป็นเจ้า). ในขณะเดียวกัน ผมเคารพศาสนาอิสลาม แต่ไม่เห็นด้วยกับชาวมุสลิมที่อ้างว่ารู้พระประสงค์ของพระอัลเลาะฮ์, ว่าพระองค์ทรงนิยมการก่อการร้าย

คนดีๆ ในโลกนี้ย่อมอยากรู้พระประสงค์, จะได้ทำตามให้ชีวิตของตนงามและมีความหมาย, ให้มีความสัมพันธ์อันดีงามกับเพื่อนมนุษย์ให้สังสารวัฏ, และให้โลกเจริญด้วยความดี ความงาม และความจริง. น่าเสียดายที่พระองค์ท่านไม่เคยเสด็จมา "กระซิบข้างหู" ใคร ดังนั้น คนเราต่างต้องหมั่นเพียรศึกษาถามหา พระประสงค์แต่น้อยจนตาย ส่วนใครอวดว่าตน "รู้ใจพระ" มักเป็นความกะล่อนที่ควรสงสัย

การ์ตูนนะบีมูฮัมหมัด
ท่านผู้อ่านเคยเห็นภาพการ์ตูนที่เป็นปัญหาไหม? ผมไม่เคยเห็นเช่นกัน, แต่อ่านเรื่องราวจากหน้าหนังสือพิมพ์อังกฤษ (Independent 5/2/2006) ว่าเรื่องทั้งหมดมีเบื้องหลังดังนี้ :-

กลางปีที่แล้ว นาย Kaare Bluigen (นักเขียนสารคดีสำหรับเด็กๆ ชาวเดนมาร์ก) นึกเห็นว่าเด็กๆ ไม่รู้เรื่องโลกอิสลาม จึงมีใจกุศลคิดจะแต่งหนังสือชีวประวัติท่านนะบีมูฮัมหมัดสำหรับเด็ก เพื่อสร้างความเข้าใจและความเคารพระหว่างคนต่างศาสนา (เล่มนี้ดี-ร้ายอย่างไร ผมไม่รู้เพราะไม่เคยอ่าน) แล้วเขาเจอะปัญหา :- หนังสือเด็กต้องมีภาพประกอบถึงจะถูกใจเด็ก, แต่ท่านนะบีมูฮัมหมัดมีรูปร่างสัณฐานหน้าตาอย่างไร?

เขาปรึกษาบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ Jyllands-Posten บรรณาธิการจึงวานเพื่อนนักเขียนการ์ตูนให้ช่วยกันคิดรูปภาพท่านมูฮัมหมัด ผลก็คือ ภาพสิบสองรูปที่เขานำไปพิมพ์ในรายวันผมไม่เคยเห็น, แต่เขาว่าสิบเอ็ดภาพเป็นรูปชายสูงอายุ, มีเคราสีขาว, แต่งชุดอาหรับ, ดั่งฝรั่ง พอนึกได้ แต่มีอยู่รูปหนึ่งมีลูกระเบิด (Bomb) ผูกอยู่ในผ้าโพกหัว

การประท้วงขึ้นต้นที่เดนมาร์กอย่างสมเหตุสมผล, แต่แล้วข่าวกระจายไปทั่วโลกมุสลิม (ที่คนส่วนใหญ่ไม่เคยดูภาพต้นเหตุและไม่รู้เบื้องต้น) จนกลายเป็นการจลาจลวุ่นวาย ลอบฆ่าคน จับเชลย เผาร้าน บุกสถานทูต. ผมเห็นด้วยว่าชาวมุสลิมมีสิทธิและสมควรจะประท้วงการ์ตูนครั้งนี้ แต่การ์ตูนอยู่ในหมวดหรือระดับ "การสื่อสาร" ดังนั้น ผู้ประท้วงก็ควรมีปฏิกิริยาในระดับ "สื่อสาร" เช่นกัน, คือควรแสดงความไม่พอใจด้วยวาจาคำเขียน อธิบายว่าการ์ตูนฉบับนี้บาดใจชาวมุสลิมมากเพียงใด และทำไม อย่างนี้ชาวตะวันตกที่เข้าใจและเห็นใจโลกมุสลิมจะได้มีข้อมูลดีๆ ไว้ในมือเพื่อเถียงและพยายามยับยั้งอันธพาลระดับโลก (ตะวันตก)

แต่เมื่อชาวมุสลิมบางกลุ่มประท้วงการ์ตูน (เลวๆ โง่ๆ) ด้วยกิริยารุนแรงสุดขีด, ชาวตะวันตกที่หวังดีต่างขายหน้าและต้องหุบปาก, ขณะที่พวกหวังร้ายต่างได้ใจชี้หน้าพลางอวดว่า "ดูซิๆ, บอกไม่เชื่อ! แขกบ้า, ใช้แต่ความรุนแรง, พูดกันไม่รู้เรื่อง!" (ผมทราบดีอยู่ว่า "บุชและแบลร์เป็นฝรั่งบ้า, ใช้แต่ความรุนแรง, พูดกันไม่รู้เรื่อง!" เป็นความจริง, แต่เป็นคนละเรื่อง)

ตามหนังสือพิมพ์ในโลกตะวันตกมีการ์ตูนดีๆ เยอะแยะ ประณามบุช, แบลร์, ชารอน และการรณรงค์สงครามอย่างผิดหลักนิติธรรมและมนุษยธรรมในตะวันออกกลาง, แต่ไม่เห็นชาวมุสลิมผู้ใดออกมาสรรเสริญหรือขอบใจ

ผมเข้าใจว่าทำไมชาวมุสลิมเสียใจมากกับการ์ตูนล้อท่านนะบีมูฮัมหมัด, แต่ผมสันนิษฐานว่าผู้เขียนการ์ตูนไม่ได้เจตนาประทุษร้าย, เพราะตัวไม่รู้เรื่องศาสนาอิสลาม ดังนั้น จะโกรธเขามากได้อย่างไร? เป็นไปได้ไหมว่า ที่ชาวมุสลิมบางคนเต้นเป็นกาเป็นแร้งโกรธการ์ตูนนี้ เป็นพฤติกรรมที่จิตแพทย์เรียกว่า Displacement (เบนจุดมุ่งหมายของอารมณ์, หรือการสลับตัวของความโกรธ) เช่น ผัวโกรธเมียก็เตะหมา?

ขอให้พิจารณาการ์ตูนนี้เถิด :- เราควรใช้พลังประท้วงอะไรกันดีกว่า?
คนหวังดีย่อมไม่อยากให้ใครโกรธกันทั้งนั้น, แต่จำเป็นต้องเห็นใจชาวมุสลิมบางกลุ่มที่มีใจเคียดแค้นในเรื่องความโหดร้ายทารุณยิ่งของตะวันตก. ดังนี้ คนหวังดีไม่อยากเห็นชาวมุสลิมเบนอารมณ์จากเรื่องหนักๆ มาเสียเวลาเล่นงานนักเขียนการ์ตูนที่ไม่มีรสนิยม, ไม่มีอารมณ์ขัน, ไม่มีความรู้, ไม่มีฝีมือ, และไม่มีใครรู้จักมาก่อน

4. โลกทรรศน์ไทย : ฝรั่งเศสและเผด็จการชนชั้นกรรมาชีพ
The Thai : French Worldview and Dictatorship of the Proletariate
ความนำ
อาจารย์นิธิ เอียวศรีวงศ์ เคยเขียนลงมติชนสุดสัปดาห์เมื่อไม่นานมานี้ ว่าทำไมท่านจึงไม่ร่วมขบวนการขับไล่คุณทักษิณ ท่านว่าจะไล่เขาไปทำไม ในเมื่อคนในสังคมอีกจำนวนมากยังมีโลกทรรศน์, ค่านิยม และอุดมการณ์เช่นเดียวกับคุณทักษิณ? เราจะขจัดจ่าฝูงหมาป่าก็น่าสะใจ, แต่จะมีประโยชน์อะไรในเมื่อหมาป่ายังจัดเป็นฝูงอยู่และพร้อมจะแต่งตั้งจ่าฝูงใหม่ได้ทุกเมื่อ?

บทความของอาจารย์นิธินี้ชวนให้ผมสงสัยว่า ทำไมสังคมไทย (โดยมาก) นิยม "เอกรัฐรวมศูนย์" (Unitary Centralized State) ที่มีกฎหมายบัญญัติตายตัว, มีราชการเผด็จการคุมชีวีตทุกด้าน (วัฒนธรรม, ภาษา, การศึกษา ฯลฯ), และมีผู้นำรัฐบาล "อำนาจนิยม" (Authoritarian) คุมเศรษฐกิจและเล่นมายากลกับความทุกข์-สุขของประชาชนได้ทุกเมื่อ? และทำไมคนไทยจำนวนไม่น้อยยินยอมอยู่ในอุปถัมภ์ของรัฐบาลที่มีพฤติกรรมไม่น่าไว้วางใจ?

มีคนอธิบายต่างๆ นานา, เช่น "การศึกษาดีๆ แพร่ไม่ถึง", "รัฐบาลคุมสื่อไฟฟ้า" ฯลฯ ซึ่งก็มีส่วนจริงบ้าง แต่ผมยังรู้สึกว่า น่าจะมีสาเหตุลึกกว่านั้น, เป็นเหตุทางประวัติศาสตร์ที่ถูกอำพราง, ใครๆ (รวมทั้งผม) จึงมองไม่เห็น

ในที่สุด ผมถึงบางอ้อครั้งยิ่งใหญ่เมื่ออ่านหนังสือ Sixty Million Frenchmen Can"t Be Wrong (What makes the French so French?) โดย Jean-Beniot Nadeau & Julie Barlow (Robson Books, London, 2004)

นักเขียนสองคนผัวเมียนี้เป็นชาวแคนาเดียน, ไปอยู่ฝรั่งเศสสามปีเพื่อศึกษาว่าทำไมฝรั่งเศสจึงไม่เหมือนใครและไม่มีใครเหมือน? และทำไมฝรั่งเศสยังเป็นประเทศชั้นนำของโลกทั้งๆ ที่ระบบการเมืองหัวขวิดก้นคว่ำตลอดมา? ผลการศึกษาครั้งนี้น่าจะเป็นที่น่าสนใจสำหรับชาวไทยที่กำลังงงงันกับสถานการณ์บ้านเมืองปัจจุบัน

กรณีฝรั่งเศส
ปรากฏว่า ใน 200 ปีเศษหลังปฏิวัติยกเลิกระบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ (1789) ฝรั่งเศสเคยเป็นสาธารณรัฐ 5 ครั้ง, จักรวรรดิ 2 ครั้ง, ราชอาณาจักร 3 ครั้ง, และเผด็จการฟาสซิสต์ 1 ครั้ง; ใน 12 ปีหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เคยเปลี่ยนรัฐบาลถึง 20 ครั้ง! โดยเทียบแล้วเมืองไทยเรียบร้อยราบรื่นกว่ากันตั้งแยะ

ทำไมเป็นเช่นนี้? หนังสือเล่มนี้แต่งขึ้นมาให้คนพูดภาษาอังกฤษอ่าน, เขาจึงขึ้นต้นโดยยกอังกฤษและสหรัฐเป็นแนวเทียบ :- อังกฤษ ค่อยๆ พัฒนาสังคมและสถาบันการเมืองโดยวิธีทดลอง (Empiricism), ไม่มีใครบังคับบัญชาตามอุดมการณ์ (Idealism) ดังนั้น อังกฤษจึงได้ระบบ "ยืดหยุ่นหลากหลาย" (Flexible & Diverse); จุดไหนเกิดฝืดเคืองก็จะคิดกลไกแก้เฉพาะกิจ (Adhoc Solution)

สหรัฐอเมริกา เมื่อแรกปฏิวัติ (1775-1783) ก็ตั้งใจจะก่อตั้งรัฐตามหลักเหตุผลและอุดมการณ์ (Rationalism Idealism) แต่ทำไม่ได้ เพราะอาณานิคมอังกฤษในอเมริกาก่อตั้งเป็น 13 รัฐอยู่แล้ว, และแต่ละรัฐไม่ยอมสลายตัว ดังนั้น ต้องประนีประนอมกัน, ยืดหยุ่นรักษาความหลากหลายให้แต่ละรัฐมีรัฐบาลและกฎหมายของตนเอง, และรัฐบาลกลาง (ที่วอชิงตัน) มีบทบาทจำกัด. ความผูกพันแบบสหพันธ์ (Federalism) นี้เป็นที่ถกเถียงตลอดจนถึงทุกวันนี้

ฝรั่งเศส มีประสบการณ์ตรงกันข้ามกับอังกฤษและสหรัฐ นักปราชญ์ที่นำการปฏิวัติฝรั่งเศส (1789) ตั้งใจจะก่อตั้งสาธารณรัฐ (Republic) ที่เป็น "เอกรัฐรวมศูนย์" (Unitary Centralized State) ตามหลักเหตุผลอุดมคติ (Ideal Rationalism), และผู้ที่สืบทอดอำนาจต่อไป (เช่น ขุนศึกนโปเลียน) ก็สืบทอดเจตนารมณ์นี้ตลอดมา

หลักการนี้หมายความว่า ประเทศจะต้องมีศูนย์กลางเดียว (กรุงปารีส), มีศูนย์อำนาจเดียว (แต่ศูนย์นั้นจะอยู่ที่กระทรวงมหาดไทยหรือทำเนียบรัฐบาล, ยังเป็นปริศนา), และกฎหมายเป็นฉบับเขียนตายตัว (Napoleonic Code) ไม่มีทางยืดหยุ่น ตีความตามประเพณีดังมีกันในกฎหมายอังกฤษ

หลักการสำคัญของนักปราชญ์ปฏิวัติฝรั่งเศสคือ "ราษฎรเป็นคนในบังคับของรัฐ" (Citizens one subjects of the State) จึงไม่ควรมีการจัดตั้งองค์กรใดๆ ในระดับท้องถิ่นหรือชุมชนที่อาจจะขวางกั้นระหว่างราษฎรกับรัฐ
ดังนั้น ฝรั่งเศสจึงกลายเป็น "รัฐราชการ" (Bureaucratic State) ที่ระบบราชการ (ที่จริงควรเรียกว่า "รัฐการ") มีอำนาจเชิงเผด็จการ และมีหน้าที่บ่อนทำลายความหลากหลายเสรีท้องถิ่น และปราบปรามการก่อตั้งองค์กรสามัคคีชุมชนที่อาจจะท้าทายอำนาจของรัฐ

ผลก็คือ ในบรรยากาศดังกล่าว, ประชาธิปไตยฝรั่งเศสพัฒนาภาคปฏิบัติได้ยาก ประชาชนจะมีส่วนร่วม (Participate) ได้ก็มีทางเดียว, คือลุกเป็นขบวนประท้วงตามท้องถนน, ซึ่งมีประจำทุกวันในกรุงปารีส บางครั้งถึงขั้นเป็นจลาจล คุณผู้อ่านเห็นหรือยังว่า เมืองไทยกับฝรั่งเศสมีอะไรคล้ายกัน

กรณีเมืองไทย
เป็นที่สังเกตว่า :-

ด้วยเงื่อนไขดังกล่าว, เป็นการแปลกไหมครับ, ที่ประชาธิปไตยไทยจึงเดินล้มลุกคล้ายระบบการเมืองฝรั่งเศสตลอดมา?

ปัจจุบันและอนาคต
ในบทความครั้งก่อน (มติชนสุดสัปดาห์ 5-11 พ.ย.) อีนังโมหิณี, แมวมาร์กซิสต์ของผม, ได้ฉวยความไม่มั่นคงของประชาธิปไตย สร้างความแตกแยกเป็นสองค่าย (โปร และ แอนตี้-ทักษิณ) ในขณะเดียวกันท่านพยายามใช้ลัทธิเลนินปลุกระดมชาวชนบทเป็นแนวสนับสนุน, คล้ายกับว่าจะก่อตั้ง "เผด็จการชนชั้นกรรมาชีพ" ด้วย "19 ล้านเสียง"

มาล่าสุด ท่านเล่นแร่แปรธาตุให้ตัวท่านดูเป็น "ผู้พิทักษ์ประชาธิปไตย" และศัตรูของตนดูเป็น "ผู้บ่อนทำลายประชาธิปไตย" ดังนั้น, หากศาลต่างๆ ขาดกึ๋นจริงๆ, ประชาชนชาวไทยคงต้องเดินประท้วงตากแดดตากฝน (คล้ายประชาชนชาวฝรั่งเศส) อีกต่อไป, เพื่อป้องกันไม่ให้ระบบ โจราธิปไตย ตั้งถาวรในคราบของ เผด็จการชนชั้นกรรมาชีพ

ระบอบประชาธิปไตยถูกบิดเบือนบ่อนทำลายเสียแล้ว จึงจำเป็นต้องสะสางเรื่องนี้เสียก่อน การจะรื้อฟื้นประชาธิปไตยกลับคืนมา, ค่อยว่ากันทีหลัง เมื่อบรรดาภูตผีปีศาจถูกไล่กลับป่าช้าจริงๆ, ไม่ใช่เพียงอ้างว่า "เว้นวรรค" แล้วใช้สมุนโผล่ออกจากโลงแหกตาแหกปากหลอกหลอนชาวบ้านตามสถานีทีวีของรัฐ

5. ไขปริศนา The Da Vinci Code
ตั้งแต่ผมยังหนุ่มผมอยากเป็นนักวิจารณ์ภาพยนตร์ผู้มีชื่อเสียง แต่ที่ไหนได้? ผมมีแต่ชื่อเสียเพราะชอบวิจารณ์หนังที่ผมไม่เคยดู เช่น สอง-สามปีที่แล้วผมวิจารณ์ The Passion of The Christ (ที่ผมไม่ได้ดูและไม่กล้าดู) จนได้ปฏิกิริยาอย่างน่าสนใจ ผู้อ่านบางท่านโกรธผมมาก โดยมากเป็นชาวพุธหรือชาวคริสต์ที่ไม่สันทัดหลักการและประวัติศาสตร์พระศาสนา

บางท่านก็มีแก่ใจเขียนมาสนับสนุนผม โดยมากเป็นชาวคริสต์ที่ถนัดหลักศาสนาของตน และทราบถึงปัญหาของศาสนาในประวัติศาสตร์ มาคราวนี้ (กลางเดือนพฤษภาคม) มีชาวคริสต์บางกลุ่มออกมาประท้วงภาพยนตร์ The Da Vinci Code บางท่านอยากห้ามไม่ให้ฉาย บางท่านอยากให้ตัดแต่ง (Censor) บ้าง

ผมไม่ได้ดูหนังเรื่องนี้ แต่เคยอ่านหนังสืออย่างละเอียดถี่ถ้วนจึงรู้เรื่องพอสมควร และพออธิบายได้ถึงแก่นสารหรือเจตนารมณ์ของผู้ประพันธ์ แน่นอนทีเดียว ผมเห็นใจชาวคริสต์ที่ประท้วงหนังเรื่องนี้ แต่สงสัยว่าท่านใจละเอียดหรือคิดมากไปหน่อย ผมเห็นดังนี้เพราะ :-